Y Clorianydd

Rhys Dalydd Sy'n Deyd- Mai dwywaith yr aeth llanc i gvu-dd y feinwen i'r stesion. Mai dwy waith hefyd y siomwyd ef, ao nid yw'n gwybod eto sut gariad sydd ganddo! Fod dwy ferch ieuanc o wlad Us wedi trcio tmocio, ac i un fynd yn sal. Fod y ddwy yii ddigon peiifeddal ac yn ddigon «al yn barod. Mai y prawf o hyny yw iddynt dreio smocio o gwbl. Fod rhywun yn dweyd mai peth hyll ar ran neb yw edrych love-lectors y mor- wynion. Fod gan y morwynion rywbell) i'w ddweyd am love-letters eraill hefyd! Fod yn hen bryd i'r chap hwnw roddi heibio yr arferiad o wisgo "knickers" a gwisgo ani dtrio lodrau eyfaddlis i'w oedran. Fod y merched yn rneddwl rnwy o'r "knickers" Bag o'r chap ei hun. Mai prif atdyniad gwyr ieuanc tawedog un ardal yw gweithdy neillduol, a'u gwaith yno yw trin materion eglwysig a chrefydd, a chwareu cardiau. Ei fod ef (Rhys) yn teimlo i'r byw y dylid gweinyddu cerydd i'r cyfryw. Fod pob peth, ardal ao eglwys, yn pasio trwy y senedd hon, ac fod y "byd" yn gwybod cyn i'r eglwJs glywed eu cynygion. Os ua. wneiff eraill sylw o'r chwip Apostolaidd hon y bydd ef ei hunan yn cymeryd y mater i fyny. Er mwyn dipyn o ddigrifwcb, mai fel hyn y cyfarchai Ap Eiiian ef Da gwn fod bwn 'n hynach-na phechod Afiachus a hyllach; Waeth beb lo), bobol bach, Mae'n ganoedd neu amgenacb. Iddo dderbyn a ganlyn o Langoed:— 0, dewch, Rhys Dafydd anw'l I Langoed, gyda brys, J weled 1) ii yn cicio, 'lwl stripio at y crya! "Kick-off" yw'r gair a glywir 0 enau bach a mawr, A Billy sydd yn teimlo Ei fod yn erchyll gawr. Fod pr's da wedi ei gael am yrysgyfarnog, yr wytbnos ddiweddaf. Fod y chwisci yn cael ei gadw mewn bocs, a ceirch yn gyrnysg. Fod hwy: dda gan y tri aeth i'w agor. Mai gwell fuasai iddynt fod yn ei gwl'au na prowla yn y noa- Fod Dyfr ydog yn inynod yn mlaen dan oroh- fygu. Bydaed iddo ddal ati i ymladd brwydrau Ceridwen. Ei fod ef a1 Morlan yn galw ar y dolydd a'r ar. daloedd i gyd i floeddio, nid "Hei, hei!" ond- Hwre fawr i Harri o Fon-O godwm I gedyrn a beilchion". 01 orchcst fawr, perchaist Fon, O! gurfa i rai enwog Arfon. Dirfawr ddvchrynaist Arfon-ein Harri, Mae'n "hero" ar feirddion; Peraist fraw, mown distaw don, Yn mynwesau'r Monwyson- Hoga'th gledd, ond heddwch-dcyrnasa A hynawsedd tra fyddwch; Na arafa dy gan, rhwyfa dy gwch, Ymladd am gadair Amlwch. Iddo weled dwy ferch ifanc yn cychwyn am Gaergybi; ao iddo ganu fel byn iddynt, tra yn wyned adref yn y car:— Dwy o ferched ifano heini, Gychwynasant am Gaergybi, Ar rhyw foreu, yn y barug, Ar gefn "bikes" a gawsant fenthyg. Cyn cael cychwyn i'r orymdaith, Rhaid oedd oilio'r "bikes" yn helaeth, Er mwyn cael y traeliau'n llithrig I ddwy o "riders" mor frwdfrydig. 'Roedd gan un ryw "motor veil," Wedi ei chael rhag ofn y "gale," Hon a gostiodd "two and four," I ddal ei het rhag gwynt y mor I Ond digwyddodd damwain fawr, Llithrodd "saddle" un i lawr, Ac fe glywid gwaedd ddigel Odditan y "motor veil." Ond er iddi syrthio'i lawr, Codi i fyny wnaeth fel cawr, A dywedodd gyda gwen "I will never ride again!" Ferched ifainc, dengar, hardd, Cym'rwoh gynghor gan y bardd, Cyn myn'd eto am y dre', Rhowch y "saddle" yn ei le. I'r dynion ieuainc hyny gaal hwy) garw wrth hela- Mai synu yn arw a wnaethant pan ddywedodd j tfcrmwr wrthynt fod "defaid yn yr wyn."

One day a microbe found a nest In a broad, expansive, full-grown chest; He chuckled and laughed aloud with glee, "A happy home I've found," said he, "Ho! Ho! Mr Microbe, not so fast, Your cosy lodging will not last, Your swift eviction I'll ensure With Woods' Great Peppermint Curv. 9 Am draethawd ar y traddodiadau hanesiol yn nglyn ag Arthur Fawr, yn Mhrifysgol Aberyst- wyth, enillwyd y wobr o 5p gan Miss Gwonan Jones, Gelli (gynt o Ysgol Sir y Merched, Bala). j — —

"CENINEN Gwyi, DEWI." Ni byddwn byth yn troi daJenau "Y Genincn" 1 lieb synu at ddyfalwch y golygydd, Eilionydd, j i gynull cymfer o ysgrifau dyddorol. Dirfawr j yw ei daerineb a dwfn yw ei hudoliaeth ar lenor- Ion a beirdd Cymru. Dyweder a fyner am ei lawysgrif—ac ms geflir ei chanmol, bid sicr—y u>ite cymaint o fachau ynddi fel mai anmhosibl "■ yw myned o'i gafael, a gellir maddeu llawer i'r 4Agwr nervous o Gaernarfon" (tasa fo'n "nervous" hefyd) oherwydd y saig ddanteithiol a arlwya gerbron ei ddarlienwyr. Efe yw pen oogydd llenyddoi Cymru, a cheir amryfal ffrwythau a llysiau a rrielusion wedi eu gosod yn ddillyn gan- ddo ar ddail ei gylchgrawn hybarch. Ceir bias Cymreig trwyadl ar II Geninen Gwyl Dewi," a.c ni chafodd yr un o'r lluaws fu'n dathlu yr wyl wrth fwrdd y wledd ba.fal danteithion ag a ddyry Eilionydd ini 0 glawr 1glawr y mae ynddi ymboi-tb aiiiiiekithyn. Ond yn wahanol i wleJducdd eraill, nid llavvenydd digymysg geir yina, canys wrth goffhau cymfer o feib atfirylith ein gwiad sydd weithian "yn nyffryndir hen ffiyndiau" teimlir prudd-der a hiraeth am na Weiir ijiouynt IIlWY: Perygl bjnvgraphwyj Cym- reig yn arbenig yw traethu gorniodiaith am eu gwrthddrychau, ond ychydig iawn o achos cwyno ar yr ysgrifenwyr sydd vn y rhifyn hwn. Nid oe.s ofod i fanylu am y gwahanol gynyrchion rhyddieithiol a barddcno!, ond ni ddylai yr un Cymro llengar fod heb y cylchgrawn cenedl- aethol hwn.

BLVVYDD DAL YR HEN. (Buddugol) Haul yr "Hen" yw "Bhvydd-dal" roes— Ar geulanau'r eilocs; (oleuni Gwawr i len gorwel einioes Ir fwynRad ar derfyn oes. YR HEDDGEIDWAD. iBuddugol Eisbeddfod Llangoed, Rhag. 26, 1903). I werin foes, tarnui Iyw-llaw-dcle doddf Lluddia dwyll ac ystryw; Brawd edwyn wraidd brad ydyw, Eirian was y goron yw. T. MORRIS OWEN.

Munud, os Gwelwch yn Dda. gwneud mwy o les i mi na'r holl feddygin- iaethau a gymerais." Ysgrifena Mr W. F. Warren, 36, Melbourne Road, Tilbury Docks, Essex, i ddvweyd:— "Galiaf cich sicrhau fod y blychaid cyntaf a gymerais wedi gwneuthur rnwy o let) i mi na'r holi feddyginiaeth gefair, gan unrhyw feddyg clwb am chweeh wythnos." Mae Holdroyd's Pills yn Feddyginiaeth sicr at Gur Cefn, y Gyrnalvvst, Crydeymalau, Dyfrglvvyf Bright, Gwyntogrwydd, Afiechyd yr Elwlod, etc., Is gan bob Fferyllydd yn rhad drwy'r post am ddeuddeg stamp— Holdroyd's Medical Hal! Cleckheaton, Yorks. Dywod James Swift, Attercliffe, Sheffield :— "Rhoddodd y ddogn gyntaf esmwythyd mawr i mi. Mae un biychaid o'r peloai hyn wedi

Llys Siro! Llangefni, Bu'r Barnwr Moss yn eistedd yn Llangefni ddydd Mawrth o ddeg y boreu hyd haner a.wr wedi pump, ond ychydig achos ion o ddyddordeb ddygwyd gerbron. Pan alwyd enw un diffynydd, ao i'r Barnwr gael nad oedd bresenol, dywedodd y byddai iddo ei ddirwyo 10s. Yn mhen ychydig caeth y diffyn- ydd i mewT), a thynwyd y ddirwy yn ol gan iddo j foddloni ei ajirhydedd parthed ei absenoldeb. Yr oedd erlynydd mewn achos arall yn abeenol. ao eglurodd Mr Cyril O. Jones mai heb gyrhaedd yr oedd tren Amlwch. Y Barnwr: Ni waeth o b'1e y mae'r dyn yn dod—o Amlwch neu Lundain—y mae'r llys yn agor ddeg o'r gloch, a cha.n nad yw yma croesir yr achos allan. ACHOS 0 BURWEN. Acd yn nilaen gydag achos a ddygai Mrs Wil- liams, Shop, Burwen, yn erbyn T. Jones, Tre- gynrig Bach, er codi swm o a-rian a honai oedd ddyledus am nwyddau a gyflenwyd; a dygai y di- ffynydd groes-hawl am fenthyg trol, etc., yn oi herbyn hithau. Mr Cyril 0. Jones oedd droa Mrs Williams, a Mr S. R. Dew dros Mr Jones- Ail-alwyd Mrs Williams i gael ei chroes-hcli gan Mr Dew. Coliai i Kate Owen (housekeeper i Mr Jones y pryd hwnw, ond ei briod yn awr) ddod i'r siop yn Mai, 1907, a rhoes y dyst fil am 5p 15s 9c iddi i fyned i Mr Jones. Cyflenwodd nwyddau pellach hyd Tachwedd. Nid oedd hi wedi dweyd wrth Owen Parry nad oedd dim yn ddyledus iddi oddiwrth Mr Jones. Nid oedd wedi dftoyd wrth Elizabeth Jones ychwaith fod ganddi i dalu 2p i Mr Jones am fenthyg y dnol. Dywedasai Mr Jones y buasai yn gvvneud pobpeth o'r fath o garedigrvrydd ati. Thort:.o.s Jones, y diffynydd, a ddywedodd iddo fod yn delio efo Mrs Williams, ac er's rhai blyn- yddau byddent bob aniser yn talu ar law. Yn Mawrth, 1907, y gwybu gyntaf fod Mrs Wil- liams yn hawlio dim oddiarno. Aeth yno, ond gwrthododd hi ddangos manylion o gwbl, ac ni chafodd fanylion am ddeunaw nils. Yn Chwefror anfonodd ynt.au fil am waith a vnaeth gyda'r drol, am datws, etc. Ao yr oedd Mrs Williams (Mrs Jones y pryd bwnw) wedi cael gwerth 4p 2s o ymenyn. Croes-hohvyd: Nid mater o garedigrwydd ar ran Mrs Jones oedd caniatau ei thy i roddi bwyd i'w ddynion ef amser dymu; yr oedd yn gytun- deb. Nid oedd efe erioed wedi bod yn rhoi ei serch ar Mrs Jones- Nid cedd yn coiio pa nifer o lythyrau anfonrxld at Mrs Jones ac ni welai ddim o'i le tuewn iddo ysgrifenu at wraig weddw. Gwnai hyny ar ei am y byddai ami eisieu gwybOO sut y byddai ei mam yn dod yn mlaen yn y siop. Gofynodd y Barnwr i'r tyst a oedd efe'n ad- waen Kate Jones, Bull Bay, yr hon a ddywedasai yn y Borth iddi glywed Thomas Jones yn dwevd wrth Mrs Jones yn Siop Burvren y byddai iddo roddi ei drol o garedigrwydd ati fel gwraig — Alfebodd y tyst mai anwiredd oedd dweyd hyny. Mrs Thomas Jones (a fu cyn ei phriodas, ar y 29ain o Dachwedd, 1907, yn ei wasanaeth am flyn- yddoedd) a roes dystiolaeth gadarnhaol. Rhoes y dyst hefyd hanea Mrs Williams yn dod i Tregynrig Bach gyda merched eraill i glirio" Mr Jones. Y diweddaf oedd wedi ei gorfodi i ddod. Dywedodd yn ngwydd pawb yno nad oedd gwir o gwbl yn yr hyn a ddywedid am dano. Y Barnwr: Ni ddyLech bwyso ar y dyst, Mr Dew; yr ydych yn gofyn i'r foneddiges lwydd- ianus Biarad am y foneddigee aflwyddianus Elizabeth Rowlan'ls a ddywedodd i Mrs Jones (chwerthin). ofyn iddi fyned gyda hi i Tregynrig. Yno dy- wedodd Mrs Jones wrth Thomas Jones nad oedd dim rhyngddi ag ef j na welodd ddim o'i le ynddo erioed. Y Barnwr: Ni wyddwn fod dweyd fod rhywun yn ceisio llaw gwraig weddw yn tori ei gymeriad. o gwbl (chwerthin). W. Hughes, Ty'nlon Owen Parry, Burwen; a W. Owen, a dystient iddvnt fod yn gweithio i Mrs Williams efo. adeilad yn nghefn y ty, ac mai rhoddi benthyg ei drol am gyflog yr oedd Mr Jones. Dyna'r holl dystiola.eth. ac anerchodd Mr Dew ei anrhydedd- Pwyntiodd allan fod yr oclir arall yn ceisio dangos mai oherwydd ei serch at Mrs Williams y gwnaeth Mr Jones gyrnwynasau a hi. Nid oedd dim o gwbl yn hyny. Nid oedd dim i brofi fod y fath serch yn bodoli. Yr oedd Mr Jones yn wr yr oedd ei garedigrwydd i'w ardal yn ddiareb. Yr oedd efe (Mr Dew) wedi galw y dynion fu'n gweithio i Mrs Wil- liams, a'r oil yn gwrthddweyd stori Mrs Williams ei hun—dywedent fod y drol yno drwy gytundeb, a bod y calch a pbethau eraill wedi eu oaol ar y dealltwriaeth fod tal i fod am danvnt. Yna aeth Mr Dew yn mlaen i adolygu y cyfrifon. Maen- tumiai efe fod Mr Jones wedi profi yn eglur fod yr arian yn ddyledus. Galwodd y Bamwr ar Mra Williams yn 01 i'r "box." a rboes yn ei llaw ei Uyfr cyfrifon hi ei hun. Gofynodd iddi yn gyntaf droi i'r "cyn- wysiad," a chafodd yno "T. Jonee, Tregynrig Bach, tudalen 42." "Trowch yn a.wr i 42." Ond cafwvd fod y tudalenau 038 hyd 46 wedi eu tori o'r llyfr. "Trowch i 20." Gwnaeth y dyst. Sut y mae'r flwyddyn 1909 ar y top tra y nwyddau, yn 01 eich tystiolaeth wedi eu cyflenwi yn 1906?" Ceisiodd y dyst egjuro ei bod wooi tori allan y dalenau i wneud bi!jau. omJ nid oedd wedi troeglwyddo y cyfrif o 42 i 20. "Yna," ebai ei Anrhydedd, "y anmhosibl rhoddi cyfrif am y 1909 ar ben y ddaJen; ao yr wyf wedi boddloni fy hun nad ydych wedi dweyd yn gywir. I mi mae'n amlwg mai tros- glwyddo y cyfrif o'r nail] ddalen i'r Hall a wiutetlioch. Yn ei aDe-rchiad terfynol maentumiai Mr CVril Jones mai rhywbefch wedi ei wneud i fyny oedd yr wrbh-hawl wedi iddo gael bil Mr Jones. Y Barnwr, yn ci ddyfarniad, a ddywedodd ei fod yn credu i'r diffynydd gael y nwyddau a .roddid yn ei erbyn yn 1906; ond o barthed bwr- iad y naill a'r llall i anfon 001 i'w gilydd nid oedd efe yn abl i benderfynu.Credai hefyd nad oedd yma gytundeb penodol riiwng y partion o lber.thyna., i'r hyn a gyuwysid yn y gwrth- hawl. Yr oedd wedi dod i'r penderfymad i roddi dyfamiad o blaid yr hawl hyd 2p 15s 9c, ond oherwydd y modd anfoddhaol yr esbon- iwyd y pefchau y cyfeiriwyd atynt yn y llyfr ni chaniateid costau. Rhoddid dyfamiad yn mhJaid y gwxth-hawil hyd 7s 6c gyda'r coetau. CAIS AM AIL-WRANDAWIAD. Mr Dew a oiynodd i'r Anrhydedd ail-wrando yr aohois a benderfynwyd yn Porthaethwy yn J. O. Thomas, oddiar yr hwn yr hawl- iai Ann Jones iawn am fuwch a niweidiwyd, fel yr honid, gan heffer y diffynydd. Seiliai Mr Dew y oais ar y ffaitah nad oedd neb wedi ategu A. Jones yn ei thystiolaeth, tra yr oedd dri o dystion o'r ochr arall yn ei gwrthddweyd yn bendant. Yr oedd y Barnwr, yn ei ddyfarn- iad, wedi cyfeirio at fynegiad a wnaethai Mr 0, Trevor Williams, milfeddyg, fel un oedd yn ategu tystiolaeth A. Jones yn gryf, aef iddo ef (Mr Williams) glywed y diffynydd Thomas yin cydnabod yn mhieaenoldeb Griffith Roberts ei fod wedi cael trwbl heffor. Awg'rymai Mr Dew fod Mr Williams wedi eymeryd rhan un- ochrog iawn yn y mater, gan wneud pobpeth a. fedrai yn y llys dros y naill ochr, ao yn erbyn y llall. Byddai iddo ef ahv G. Roberts, yr jhwm a ddywedai na ohyn^rodd yr ysgwrs y cyfeirdodd Mr Williams ati le o gwbl yn ei giyw ef. G wrtSiwynebwyd y cais gan Mr Evan Jones, Caernarfon, yr hv.n a ddywedai mai cwestiwn o pwy i'w goelio ydoedd. Yr oedd Mr Trevor Williams yn dyst hollol ddiduedd, ac ni wyddai ddim am y partion nes cael ei alw. Gwrthododd y Barnwr ail-agor y mater.

"Y TRAETHODYDD." Cynwysiad rhifyn Mawrth: — Arglwydd Ran- dolph Churchill, gan y Parch T. R- Jones, Towyn. Trystan yn Llydaw, gan Mr Wyn Williams, Aberystwyth. Gwneuthur Pre- geth, gan y Parch W Evaru, M.A., Pem- broke Dock. Homer, gan y Parch W. M. Lewis, Ty Llwyd Dau Fardd Gwerin, gan Mr E. Morgan Humphreys, Caernarfon. Dadblygiad Arluniaeth yn Mhrydain, gan Mr S. Maurice Jones. A,R.C.A., Caernarfon. Y nofel yn Nghymru, gan Mr R. Hughes- Williams, Caernarfon. Athroniaeth a Barddoniaeth, gan y Parch J. J. Roberts (Iolo Caernarfon). Y Pum' Llyfr a Llyfr Josua, gan y Proffeswr D. Francis Roberts, B.A., B.D., Prifvsgol Glasgow. Helen Keller, gan y Parch J. Bodfan Anwyl, olygydd Cvlchdaith Mudanod Morganwg. Dafydd ab G wilym Ddu. gan Cybi. Nodiad- au Llenyddoi, gan y Golygydd- Gwyr profedig eu medr yw'r holl ysgrifcnwyr a nochvyd. cithr mawr yw amrywiaeth eu teithi a'u harddul) lenyddol, a phar hyny fod y rhifyn yn cynwys dantaith at chwacth pawb fcdd chwaeth o gwbl. Ccir dau newyddiadurwr hyfedr yn traethu eu lien ar bynciau bvw mewn dull tra darllenadwv, gan amlygu eu bod ragored am ysgrifenu Uenvddiaeth ag ydynt am gynysgaeddu colofnau newvddiadurol a'u doniaa. Burns a Ceiriog hudodd ysgrifell Mr Morgan Humphreys, a'r "Ncfd yn Nghymru" a ddenodd ddawn Mr P H. Williams. Yn y gyntaf y mae'r gyfateb- iaeth rhwng yr Ysgotyn a'r Cymro yn darawiad- ol, ac er cymaint draethwyd am y naill a'r llall oeir graen a gwerth yn y sylwadau hyn. Yn dra chryno yr andinellir hanes y nofel ac y beirniedir ei hawduron, a phrin y ceir neb na chytuna ag ef yn ei sylwadau arnynt. Nid yw wedi dihysbyddu y testyn o lawer, ond y mae ei draethawd er ei fyred yn flasus iawn. Ber ond bywiog hefyd yw ysgrif Cybi ar Dafydd ab Gwilyrn Ddu. Tclynegwr mirain yw Mr Wyn Williams, ond yma cawn fyfyr ganddo, ac y mae ei feddyliau yn ddymunol. Er hyny, gwell genym ei awen yn nwyfiant y delyneg. Cymer- iad dyddorol ond anhawdd ei elfenu oedd Ar- glwydd Randolph Churchill, eithr deallodd y Parch T. R. Jone3 ei gryfder a'i wendid, ac fe'i ddlOngJmjd mewn Cymraeg ystwj ih a hysain. Mae'r gweddill o'r erthyglau yn haeddu sylw a myfyr; ac yn sicr teilynga Nodiadau Llenyddoi y Golygydd fwy o le nag a osodir iddynt.

Treuliodd Miss Myfanwy Rees, merch y Parch Hopkyn Rees, y cenhadwr adnabyddus o China, aicryw flyn yd do-odd yn y wlad hon i berffeithio ei haddysg, ac wedi iddi enill y gradd o M.D-, y mae nowydd ymadael am China, i ymuno a'i thad yn y gwaith cenhadol yri y wlad hono. Boreu Sadwrn, fel. yr oedd Mr Hugh Prilchard, HirTh-terrace, Gaergybi, swyddog o Gynglior Din- eeig Gaergybi, yn y weithred o godi o'i wely, syrthiodd yn ol, a bu [arw. Yr oedd yn 69 mlwydd 000. Ymcdy Lady Ilughec, Hunter a Miss ITughee- Huiitox am yr Eidal yr wytbnos hon.

Marwolaeth Drist yn Mangor. Y TRENGHOLIAD. Yn y Coleg Normolaidd. Bangor, noe Lun, oyohaliodd Mr Pentir Williams a rheithwyr cLrengholiad ax gorph Mr Richard Hugh Wil- liams, un o fyfyrwyr y coleg, a chapten y 01)" b Pel-droed, a fu farw y noeon gynt fel canJyKiad damwain a gyfarfu tra yn chwareu gyda'i glwb yn erbyn clwb Coleg y Brifysgol ddydd Sadwrn- Yr oedd Syr Harry Reichei yn bresenoi yn mhlitih eraill. Ar ran Coleg y Brifysgol a'r myfyrwyr, myn- egodd Mr Eastexling ofid dwfn am y digwyddiad prudd. Mr Evan Williams, New-street, Caernarfon, a dystiodd mai ei fab oedd y tmneedig. Er nad yn faohgen cryf yr oedd yn iaeh. Mr E. Lloyd Wiiiiams, arolygydd yr ornest; a ddywedodd iddo weled Williams yn syrthio deir- gwaith, ac ar ol y trydydd tro aeth oddiar y macs ar ol bod yn chwareu 17 munud. Ni fedd- ai'r tyst unrhyw syniad fod dim difrifol ar y trancedig, ac yr oedd o'r farn mai damweiniol holl01 ydoedd yr anffawd. Mewn a.tebiad i gwestiynau, dywedii'r tvst fod yr omest yn bur egniol a thipyn o d-eimlad yn cael ei ddango-s ar y ddwy ochr, on.d ni ystyriai fod y chwareu mor erwin ag i fod yn beryglua. Eric Robinson. Abergele, a ddywedodd i Wil- liams geisio oael y bel oddiar T. E. Jones, yr hwn oedd yn rhedeg yn lied gyflym. Gan weled Williams o'i flaen, gwyrodd Jones- ac axjth y ddau i wrthdarawiad. Syrthiodd Williams, a Jones ar ei gefn. Gw^lodd y trancedig wedyn tuallan i'r chwareule, ac yn ymddangos fel mewn poen. T. E. Jones, myfvriwr, a ddywedodd ei fod yn cofio myn-ed i wrthdarawiad a'r tranoedig, ond nid ocdd yn cofio sut y bu. ac nis gwvddai beth a ddicrwyddodd hyd foreu y dycld hwnw. David Williams, Fountain-street, a ddywedodd iddo weled T. E. Jones yn rhedeg gydn'r be] ac R H Williams vn ei wylio. Tarawodd y bed Williams yn ei ysturoog yn clnvvrn. a syrthiodd ynfcau, ond oododd drachefn. Mewn atAhi-ad i ymihoJiad. dywedai y trancedig fod ganddo boen mawr yn ei yptumo?. Aeth y tv-.f n ar ef oddiar v chwareule. ac wMvn i'r y«tafell wVsn'0 Yr oedd yn h,-),Ilol Ricr na chiciwvd Wi 1''a niiS gan neb. A ,1'h Jones heibio id-do heb freuddwydio ei fod wetji ei anafu. Dr R J. Lloyd a ddywedodd ;dd. frnel i alw at W:'i'ams, a chae] i fod vn dv-d-^f "1iwrfh g^Tihvrfifid. Dvwedodd v t'-sf' e; f,, w.li cnel cic damwe-nio) tra'n chwor-^n'r Iv-l <lro^d. Tranoeth dvwed;ii ei fed vn w",] 1 rvnd vr hwvr gwP(Qthy!rodd. aeth vn anvntwvbodol. a nn farw. M»wn atebind i Mr r1"},'li Dr- L!oyd na.d oedd arwvdd all;no] i Wn]]« L-aol cic. pit,nl' vr oedd yr arwvvM-on vn ffdT-jibtt) v d' n'acth iddo gael ei daro gan y be) ac nid ei gieio. Dvwedodd Capten Cbvh v -fv^rro) fod T R .Tones VT1 chwarenw TI(.>1q;Œa.idd. ac na chlywodd ericed pi'vnA vr, ,pi "'1''h''T1>. Y RHEITHFARN. Y Trengholydd a sylwodd fod David Williams wedi ei alw. Yr oedd yn dyst o'r ddamwain, ao yr oedd ei dystiolaeth i'r bed da.ro y trancedig mor glir fel nad oedd modd ei amheu. Dychwelodd y rheithwyr ddyfarniad o "Far- wo Iaeth ddamweiniol f-el effaith cynhyrfiad-" Datga,nent heifyd eu barn unfrydol fod gormod o erwinder yn cael ei weithredu yn ngoxniosi.au y colegau, a dyrnuncnt ahv sylw difrif yr awdur- dodau at hyn. Y Tnengholydd: A ydyoh yn datgan hyn ar oJ y dystiolaeth heddyw? Y Blaenor: Ydym. Y Trengholydd: Prin y mae'r tystiolaeilhau yn cyfiawnhau hyny. Y Blaenor: Dyna'r farn heb un llais yn gwa- haniaethu. Dymunwn hefyd ddatsran y cydym- deimlad dyfnaf a theulu y trancedig. Y Trengholydd Mae'r rheithwyr wedi dod i'r cas^liod fod y farwoJaeth i'w phriodoli i ddam- waiji holJol heb fai o gwbl ar y dyn ieuanc arall na neb. Y Blaenor: Dim bai o gwbl.

Uythyrau at y Golygvdd. [Nid ydym yn gyfrifol am svniadau ein Goheb- wyr—Gol.] YSGOLION ANNIBYNWYR MON PWYLLGOR EBRILL laf. | Syr,—Cania.tewch i mi ateb ymholiad caredig W W." (Talwrn) mai y safonwyr sydd wedi eu penodi gan bob Dosbarth Ysgolion ac vsgrifen- yddion y dosbarfchiadau ddisgwvlir i'r pwyllgor uchod. Gv/elir yr enwau ar y da.flen ganu, 1909. Gwelaf fod llu mawr am sefyll. yr arholiadau ys- grifenedig. Y mae rhai ysgolion heb ddvch- welyd y cardiau gyda'r enwau-par hyn a'nhwyl- usdod i Ysgrifenydd Cymru.—Ydwyf, etc., J. JONES. Lanerchymedd.

Y Cynghor Sirol. CYFARFOD PEN BLWYDDYN. Yr oedd yr aelodau canlynol .yn biesenoi ddydd Iau:—Henaduriaid J. R. Davies, E. Parry Ed- wards, R. L. Edwaixls, L. Hughes, W. Hughea Jones, T. L. Hampton Lewia, A. McKiLlop, D- Rees, R. W. Roberts, Arglwydd Stanley, Hugh Thomas, a Thomas Wiiiiams; Cynghorwyr J. H. Burton, S. T. Chad wick, H. R. Davks, D. J. Kiias, W. Elias, J. W. Ellis, O. H. Foulkee, Syr W. Hughos-Hunter, J. C. Jones, Robert Jones, I R. E- Jones, Thomaa Jones, W. Jones, W. D. Jones, J. Lewis, T. E. J. Lloyd, Humphrey Owen, W. Owen, W. S. Owen, iienry Parry, R. O. Picroo, E. Pritohard, W. Pritchard, G J. Roberts, J. N. Thomaa, W. Thomas, D. Wil- iiams, Evan Williams, H. 0. Wiiiiams, R. R. Williams, T. O. Williams, a W. E. Williams. ANERCHIAD Y CADEIRYDD. Wrth gyohwyn y cyfarfod traddododd Mr W. D. Jones anerchia.d yu adoiygu gwaith y Cynghor y ddwy flynedd ddiweddaf. Dywedodd eu bod wedi bod yn dra dyfal yn nghyfarfodydd y Cyng- hor ac yn y pwyllgorau. Ni fed rent honni pr. ffeithrwydd, eithr hyderus oeddynt na fuont yn OIl o gyflawni eu dyledswyddau yn gydwvbodol- Byddai i hyd yn nod y rhai parotaJ barnu ddweyd "Da, was da a ffyddlon," wrthynt. Cyf- lawnoild y Pwyllgor Addysg lawer iawn o waith a haeddent deyrnged o glod am y modd y gwnaethant ef. Bu yr awdurdodau yn Llundain yn pwyso'n drwm arnynt, ac weithicu yr oedd tu- edd ynddynt i "vru," ond balch oedd efe o ddweyd fod ar y pwyllgor aelodau na chymerent eu gyru. Er cael eu cyhuddo o fod yn wastraffus gwnae.thant eu goreu i gadw Dinyn y pwrs yn dynn, ond nid mor dynn, fel na ellid cydnabod y rhai teihvng yn eu gwas- anaeth. Os y gellid oario allan welliantau i'r ysgol, hyderai efe y gwneid pobpeth i ddwyn ys- golion y sir i safon briodol, modd y caffai y plant yr addysg oreu. Aeth Mr Jones yn mlaen i gyfeirio at Ddeddf y Blwydd-daliadau; a pharthed Dcddf y Man- ddaliadau, eylwodd fod y pwyllgor a ofalai am ei gweinyddiad wedi credu mewn teimlo eu ffordd, ac er nod oeddynt wedi gallu gwneud Uawer ac fod rhaj canigymeriadau bychain wedi caol eu gwneud byddai i egwyddor y Ddeddf gael ei chario allan- Da ganddo oedd sylwi fod y mwyafrif o'r tirfeddianwyr yr apeliwyd atynt wedi bod yn dra rhesymol, a bodoJaj perffaith gydgord rhyngddynt a'r pwyllgor. Cvfeiriodd yn deimladwy at y cydymdeimlad a ddangoswyd tuag ato yn y brofedigaeth ddaeth i'w ran yn ystod ei flwyddyn gyntaf yn y gadair; gan wneud sylw hefyd o'r golled a srafodd y Cynghor drwy farwolaeih yr aelodau ffyddlon a gwerthfawr, yr Henadur S. Hughes a'r Henadur C. F. Priestley- Wrth dorfynu amlvgodd ei ddiolch i Mr W. Owen (yr is-gadeirydd) a.m y cynorthwy a fu iddo gario yn mlaen waith y Cynghor- Dymunai hefyd ddiolch i'r elerc (Mr J Roberts) ac i'w gyn- orthwywr (Mr J. Parry) am bob help a roisont iddo LLANW'R CADEIRIAU. Cynygiodd y Mil. Hampton Lewie fod i Mr W. Owen (Penymynydd, Valley), yr is-gadjclrydd, gael ei ethol yn gadeirydd. Dygai gwneud hyny fwy o ble.ser iddo, meddai, oherwydd fod Mr Owen yn un o feib y tir. Nid ocdd amacthydd- iaoth wooi cael ei gy nryehioli yn deg yn nghad- a.ir y Cynghor Sir hyd yma. Mr S. T- Chadwick a eiliodd, phasiwyd yn un- fryd, a chroe&awyd Mr Owen i'r gadair gan ei ragflaenor. Diolchwyd i'r diweddaf am ei fawr ffyddlondeb y ddwy flynedd ddiweddaf ar gynyg Mr L. Hughes ac eilio Mr H- 0. Williams. Cynygiodd y Parch W. Pritchard etholiad ei gymydog, Mr D. J. Elias, i'r is-gadair; hyn a eiliwyd gan Mr W. Hughes Jones, ac a gariwyd hefyd yn unfryd- Y PWYLLGORAU. Etholwyd y tri phwyllgor canlynol trwy y ballot:— Cyd-bwyllgor Heddgeidwadol: Mri H. Thomaa, 31; J. N. Thomas, 29; A. McKillop, 28; Dr. Thomas Jones, 26; W. Hughee Jones, 25; W. D. Jones, 22; D. Rees, 21; R. 1.. Edwards, 19; I^ewis Hughes, 18; 0. H. Foulkes. 16; R. W. Roberts a D- J. Eaias, 15. Pwyllgor Arianol: Mri H. Clegg, 34; H. Tho- mas, 33: J. R. Davies a Rice R. Williams, 31; A. McKillop, 29; W Hughes Jones. 28; J- N. Thomas. 27; Dr. T. Jones, 26; Mri R. O. Pierce, 25; O. H. Foulkes a L. Hughes, 21; D. Rees, 20; R. E. Jones, 19; H. R. Davies, 17; a J. C. Jones, 16. Pwyllgor Ffvrdd a Phvnt: Mri R. O. Pieroe a H. Thomas, 31; S. T. Chadwick a H. O. Wil- liams, 29; W. Jones a Humphrey Owen, 26; J. C. Jo nes, 24; G. J. Roberts. 23; J. Lewis, 22; O. H. Foulkes, 21; R. Gardner a H. R. Davies, 17: Syr W. Hughes-Hunter, 16; Parch W. E. Williams, 14; Parch W. Pritchard, 13. Ail-ethohvyd y rhelyw pwyllgorau gydag ych- ydig gyfnewidiadnu. Dr. R Parry Edwards, Mr I-J, Clegg, Mr Thomas Williams, y Cadeir- ydd, a'r Is-gadeirydd a ad-ddewiswyd ar Bwyll- fror y GwallsrofVly; Mri R. L. Fdwa,rd-s. R. Gardner. D. J. Ellas, H. Clegg, a'r Cadeirvdd ar Bwyllgor Ama^thvddol Coleg Bangor: gydag Arglwydd Stanley ar Gyngrair y Cynghorau Sirol a gyferfydd yn Llundain MAN-DDALIADAU. Cyflwynodd Mr Foulkes adroddiad y pwyll- gor. Yr oeddynt wedi rhoddi caniatad i'w swyddog (Mr Prytherch) osod y rhanau oedd heb eu cymeryd yn Bettws, Comaes, a Ilwyn- ogan, Penmynydd, i'r neb ceisient ar y teler- au goreu—hyn oni chcid l'hai o ddoebarth y nian-ddeiliaid i'w eymeryd Argymellent fod cynyg Syr Richard YYiiiiams-Bulkeley i godi ty ychwanegol yn Nantnewydd, Llangerfni, am bum' punt y cant ychwaneg o rent. Yr oedd y pwyllgor hefyd o'r farn nad dymunol oedd gosod Bodenlli, Cerrygoeinwen (oedd yn eiddo y Cynghor Sir, dan eiusen David Hughes), fel man-ddaliadau. Cynygiodd y Parch W. E. Williams fed i'r rhan ddiweddaf gael ei gadael allan.. Yr oedd y fferm hon yn dyfcd yn wag Calangauaf nesaf, a byddai yn barod i'w rhanu. Credai etc y bydd- ai'r sir yn sicr o gyhuddo'r Cynghor o esgeul- uso cario allan y Ddeddf gyda'u heiddo eu hun- ain. Y Parch W. Prichard a eiliodd y gwelliant- Eglurodd Mr D. J. Elias mai dadl y pwyllgor oedd fod y fferm yn gyfryw o ran ei safle a'i hadeiladau fel nad ystyrid v byddai ei rhanu o fxintais. Yr oedd tri o aelodau wedi bod yn ei hedrych, a dyma cedd eu barn unfrwyd hwvthau. PLeidleisioctd deg dros y gwelliant, a mwy na hyny dros basio yr ndroàFad fel yr oedd. DEDDF Y PLANT. DarlJenodd y Clerc gylchlythyr yn gaJw sylw at Ddeddf y Plant, cedd yn dod i rym ar y "laf o EbrMl. Eglurodd y Clerc nad oedd gan y Cynghor ddim i wn?ud yn nglyn a'r ddeddf hon, ond yn unig alw sylw y Prif-Gwnstabl at ei dar- pariadau. Sylwodd Mr Lewis Hughes v byddai y ddeddf, n'd yn unig- yn vmwnjcud a phlant, ond effeithiai hefyd ar fan-werthwyr; a chredai y dylid cymer- yd mesurau i alw sylw masnachwyr fod y ddeddf yn dod i rym yn mhen ychydig wythnos- au- Yr oedd yn ddeddf bwysig iawn. Dywedodd y Clerc nad oedd hwnw yn gwes- tiwn i'r Cynghor. Mater i Bwyllgor yr Ileddlu oedd. oJ Gofvnodd Mr Hughes a fuasai y Prif-Gwnstabl yn cymeryd svlw o byn. a thrcfnu i roddi rhy- budd i alw sylw at y ddeddf. Dywedodd v Prif Gwnstabl y trc-fnid i roddi y rhybuddion allan.

"Y GitoES GANOL." Gras a gawn o'r Groes ganol,—rhwyddineb Ar ddoniau yishrydol; Gweddi ffydd yrr wagedd ffol 0 gcdor.au gelynol. Esgyna, i'r Groes ganol—am y grjm, A Gras Person Dwyfol; Anedig wyrth fewn dy gol o wynfjdau lianfodoL Ysty.ria mar oosturjol-yw dy Dad,— Da yw Duw a grasol; Bod i ni gael bywyd 'nol Ei addewid faddeaiol. ROBT. JONES LEGe Al&w).

Y DAFARN DDIDDYMWYD. (Buddugol Cylohwyl Lenyddol Lkinfaethhi, Nadolig, 1908). Rhawd ei gwirod a'i gwario—dcrfynwyd, Drwy finiog ddeddf gryno; Food wvn okuf ni fedda. fo Ei chyfeddach i'w foddio. v

Ein Cynghor Addysg. YSGOL NEWYDD LLANFAIR P.G. PAPYR YNTE LLECHEN? Cyfarfu'r Cyngbor Addysg yn Llangefni foreu Iau, Arglwydd Stanley yn llywyddu, ae at aelod- au y Cynghor Sir yr oedd yn bresenol Mias Rath- bone, Miss Davies, a Mr Owen Roberts. YSGOL LLANFAELOG ETO. Wrth gyflwyno adroddiad y PwyUgor Adeiladu, dywedodd Mr J. N. Thomas fod gwell gwawr ar bethau yn Llanfaelog, ac yr oeddis wedi nodi dirprwyaefch j ym weled a Canon Trevor i drafod y cwestiwn o drosglwyddo yr ysgol i'r Cynghor, ond nid oedd y pwyUgor yn barod i'w ohymeryd ond ar yr un telerau ag y cafwyd ysgol Bodedern, -hyny yw, y Cynghor Addysg i wneud yr holl welliantau a'r cyfnewidiadau. Gofynodd Mr Chadwick a gawsai tretbdabvyr y plwyf lais yn y mater. Y Cadeirydd: Caiff y tretJidalwvr eu hawliau arferoJ dan y Ddeddf SeneddoJ. MIS 0 RYBUDD. Bu hefyd dan sylw Pwyllgor yr Adeiladau ad- "0 roddiad Mr W. 0- JoneB ar yr ysgolion enwadol y gofynwyd am welliantau ynddynt, ac nid oedd odid ddim wedi ei wneud i gyflawni arch y CYIlg- hor; a'r pwyllgor, o ba herwydd, oeddynt yn ar- gymeU rhoddi gwybod i reolwyr yr ysgolion byny yr anfonid iddynt rybudd i'r perwyl na chydna- byddid 100 honynt yn hwy oni ddanfonid i'r Cynghor cyn pen mis hvsbysrwydd parthed beth fwriadent wneud efo'r adeiladau. Cadarnhawyd y cwrs hwn. YSGOL NEWYDD LLANFAIR P.G. Gosodwvd gerbron adroddiad is-bwyllgor a ben- odwyd bythefnos yn ol i gymedroli pleniau ysgol newydd LJanfair. gan yr ystyrid gwario 4156p am y cyfryw yn ormcd- Sylwodd Mr J. N Thomas yr hyderid gostwng rhai cannoedd o bunau yn y goet, a byddai yn ofynol oael planiau newydd. Gofynodd Mr Chadwick a oedd y PwyJIgor Ad- eiladu wedi derbyn adroddiad swyddog ieehydol Dosbarth Aet.hwy o berthynas i'r tir y bwriedid oodi yr ysgol arno; ac a oedd y cyfryw adrodd- iad yn aniTafrioil. Mr J. N- Thomas a atebodd fod y swyddog, yn unol a'i ddyledswyddau, wedi gwneud adrodd- iad ar y lie, eithr nid oedd ynd-do d-dim nas gwyddai y pwyllgor am dano-nad oedd y tir yn hollol sych. Y Cadeirydd a sylwodd nad cwestiwn y tir oedd dan sylw. Mr Chadwick: Os yw'r tir yn anghymwys, y mae'n gwestiwn tra phwysig. A phaham na fu- asid wedi hysbysu y Cynghor am yr adroddiad, yn lie eu cadw yn y tywyllwoh? Bywcdodd y Cadeirydd nad oeddynt yn awr yn traiod cwestiwn y tir. Yr oedd hwnw wedi ei brynu, a'r Bwrdd Addysg wedi ei gymeradwyo- LLECHEN I'R PLANT Yn mysg argymellion y Pwyllgor Arianol yr oedd y canlynol: "Fad llechi yn cael eu def- nyddio yn gvffredinol yn yr ysgolion." Mr Owen Roberts a wrthwvnebcdd. Gobeithiai. fod yr amser wedi pasio am byth i ddod a llechi i'r ysgol. Yr oeddynt yn fudron ac yn oer, yn en wedi? yn y gauaf; ac ni ellid cadw y gwaith a wneid arnynt i fyned dan lygad yr aroaygwr. Yr oedd profiad wedi dangos rhagoriaeth papyr i ysgrifenu- Mr McKillop, wrth gefnogi argymelliad y pwyllgor, a ddywedai fod gwneuthurwyr y llechi ysgol yn haeddu peth ystyriaeth yn eu gwlad eu .bunain. Hyd yn nod yn ieehydol, dadleuai ef tod ilechi yn well na phapyr a phexisil biwm, trwy na pheidiai p:.ant roddi y plv. m yn eu gen- au. Yr oedd y gwrfchwynebiad i lechi wedi tarddu o ddylanwad mympwyol ar y Bwrdd Addysg. Sylwodd Miss Rathbone y dylid gofalu am ye- pwng priodol i lanhau'r lechen os y dygid hi i'r ysgoJ. Siaradodd y Milwriad Lloyd yn mhlaid cynyg y pwyllgor ar dir rhadlonrwydd- Cydolygai y Cadeirydd a Mr Owen Roberts, gan ddweyd fod rhesymau ei-aill dros ei ddadl. Nid eu gwaith hwy oedd cefnogi diwydianau lleol, yn hytrach dylent roddi i'r plant yr hyn oedd oreu iddynt. Yr oedd ysgrifenu ar leehen yn niweid- iol i addysg y pientyn wrfh ymarfer a hi ac ys- grifenu yn drwm ni ddisgyblid ei law yn briodol ar gyfer gwaith yn gofyn cyffyrddiad ysgafn. Ni wyddai a oedd y pwyllgor yn golygu rhoddi llechi i'r holl safonau. Mr McKillop: Na, dim ond i'r plant ieuengai. Paaiwyd cynyg y pwyllgor drwy fwyalrif. PAN YN WAEL. Cyflwynodd Mr Thomas Williams adroddiad Pwyllgor Rheolaeth, yn cynwys graddeb o daliad- au i athrawon yn ystod absenoldeb drwy waeJedd. I rai wed 1 bod dnn y Cynghor am ddwy flynedd cynyg id rhoddi eyflog llawn am bythefnos a haner y eyflog am bythefnos arall; yna mwy yn 01 tymor ^wasanaeth hyd ddod i dri mis o da/llfiwn a dau fis o haner tal wedi i'r athrawon fod ddeng mlynedd yn y sir. Cynygiodd Mr Hugh Thomas welliant i'r per- wyl fod yr oil yn cael eu gwrthod oddieerth y cyntaf; a hyn a eiliwyd gan y Milwriad IJoyd. yr hwn a dybiai'n ormod gofyn i'r sir dalu yn ol y daflen gynysriedig. Fel gwelliant pcl'ach cynygiodd Mr Chadwick fod i da.l m;s srael ei ganistau yn mhob achos. a thvnodd Mr H Thomas ei welliant yn ol yn ffafr hwn eithr v div,d.; fu eohirio v mater- nTM OND UN SWYDD. Y Parch W. E. Williams, oedd wedi ei ddewie yn srade^rydd Pwvllgor y Presenoldeb, ft ddywed- odd iddynt dderbyn cais oddiwrth Mr H Parry Edwards, un o'u swyddogion, am ganiatad 1 gasclu treth yr incwm am bedwar Sadwrn yn Chwefror (os y penodid ef i'r gwaith fel olvnvdd ,p; dadl; eithr arwell gan y pwyllgor oedd i'r holl Gvnchor benrl^rfvnn a roddid caniatad. S'aradodd Mr MeKi'lori yn gryf vn erbyn. can ddwevfl (no arnynt holl amser ac ymdreeh eu -gion. Yr v sir yn colli rhwne 40noo a 500Cn bob bJwyddvn mewn grants oher- wr,1d anffhvsondeb y plant. Mr Lewis Hnrhei a ddywedodd y hVC.1rdR; gwrth- od y cais yn dro srwael i'r pen ar ran y Cynghor. Yr oe.d'd mviwafrif yn erbvn caniatau y cais. Mr D. J, Films a svhnyl.d ei fod wedi cael ei d<hyey<l yn ystod y dra fod aeth fod swvddeglon erail] j'r Cvng-hor yn gwneud gwaith arall heb ofyn caniatad o gwbl, tra y gwrthod'd cais un oedd yn sroneet i ofyn. On id dyledswvdd y ddywedent_hyny oedd enwi y cyfryw swvddocion ? Awgrvmodd v Cadeirvdd nad oedd hyn gerbron. AMRYW. Canintawvd 25p tuagat gario yn mlaen ddos barth cogLnio yn nglyn a'r ysgolion y flwyddyn hon. AiJ-ddewiswvd Mr H. Thomas yn aelod o Fwrdd Ganol Addvsg Ch-fnru- Gosodwvd y jrwaith o adeilsdu ysfrol newydd Trefdraeth a Tjlangadwaladr i'r isaf eu cvnvg, a"f Mt-; Rowlands. T.lanfaelog. am 1375p. Daeth llythyr o'r Bwrdd Addysg yn cydfyned a'r bwriad o godi ysgol i 150 o b'ant yn Pen- carnisi<)g. D^rbvm'wvd fynyp Mri Shaw a'i Fab i gvflenwi papvr. llvfrau etc., i'r swyddfa yr yser'fenvdd yn dwd. ar ofyn y Parch W Pr;tfhard. fod eu cviy vn llawer is na'r cvnvgion lleol. CvfoA,;ri<xH v Cadeirydd at achos jflant mud a byddeir. rran ddwevd dylid eymeryd mewn Haw achos nob un o'r anffodusion hyny er eu hanfon i w.!ro1 br;odol.. G'vrthe.div\d cais rheohvyr ysgol Llangoed am gwpbwrdd trwydr deg troedfedd o hyd Parthed cais y Parch W A Edwards, rheithor Aberffi-aw. am gael cynal gwasanae^i yn ysgol Carregonen brvdnawn Sul, penderfynwyd ei gan- iatau am oil we1 mis- Hysbvsai Pwrllgor Rheolaeth yr Ysgolion eu bcki wedi 'longyfpreh athrawon Ysgol Genedlaeth- ol Llangefni ac Ysgo] y Cynghor, Beaumaris, ar ragoriaeth adroddiad aroJygwyr ei Fawrhydi o barthed iddynt. Pasiwyd i roddi hfeibio'r bwriad o gynaJ ar- ddangosfevdd sirol a dosbarthol o waith gwnio. etc.. v plant. Trefnwyd i wyliau'r Pasg fod o'r 8fed i'r 19eg o Ebrill.

For Children's Hacking Cough at night, Woods' Great Peppermint Cure, lAi. 2/9.

Eiffel Tower BUN FLOUR. A. id packet makes isdeliciouslightbunswitb tertain success. Almond, Lemon, or Vanilla. SOAP tells a story of the Gardtn of the sweet scents of flowers and the soothing oils of plants, both of which are combined in every tablet r I IUARATEED FREE Fill J EBARA^TEEB FREE FR8I I AB1K&L FATS T j P, Rheumatism, Sciatica and Gout Cured without Medicines by Guaranteed Outward Remedy. JONESJMAGNO SOCKS 0t Have cured sufferers in all parts when ail other remedies have failed. instant relief for tha most painful cases. Most mar- vellous results have been attain* ed. Don't ruin your stomach with harmful drrigs. No ma'.lor how many remedies you have tried, give MAUNO S jCKS.a chance, and you will be simply astonished with tha results. In ordering, give Size of Boots worn, or send Shape ot Foot on Paper by running pencil round. Price—Ladies' and Gent's per pair (Foit Free). Agent for North Wales R.H.WILLIAMS iPh. G., Lon.), Medical Hall, Holyhead. Also sure cure for cold and tender feet Send at once—all orders sent off' by return. ¡ per pair (Foit Free). Agent for North Wales R.H.WILLIAMS iPh. G., Lon.), Medical Hall, Holyhead. Also sure cure for cold and tender feet Send at once—all orders sent off' by return. Phenomenal Success. Mrs. B ALI-I' Y. "Cymirlid rlmgorol i tiny man's £"lsam, fdDr ei roddi Nil ddiogel 1 lJl-nt bychaiii." YR HEN FEDDYGINIAETH CYMREIG At JLnwydwst, Bronchitis. Crygnl, BLQ, Hayman's Balsam For COUGH & COLD. RHWYSTRA AMWYD os Cymerir ef yn fuan. "Cafodd fv mrawd esmwythid dirfawr trwvddo. paa yu dioddef dany pis ac yn methu garpliwyso." K. M. U., Tlie Elms, Faringdon. # I'w gael J. BO WEN, Castle Hill, a J.E. OWI-N, High Street, Bangor. .J.

PROFWCH EDMONDSON'S TabJedi Black Currant, Gwell na Te Blac kCurrant. Purity Brand Works, Liverpool- Pan yn prynu melusicn gwelwch eicb bod 18 csael Edmondson's, maent yn berffaith bur. « Y mae ape) wedi cael ei gwneud am Janysgrif- iadau tuag at godi colofn goffadwriaethol ar fedd y diweddar Barch Canon Griffith June4 hoer Marcfawiel, ger Gwrecsam.

TAD Y MORRISIAIDT Syr,-Mewn ateb i holiad Mr David Rowlands, Gaergybi, dymunaf le i'r canlynol, Oddifewn i fur deheuol Eglwys Llanfihangel Tre'r Beirdd y mae maen ac arno:— "Islaw man ymma y cladd-3d Morys ap Rhis- iart Morv-s, gynt o Benh-eriur.eH, yr 28 o Dach- wedd, 1703; ei oedran 89. Wele fedd annedd,tinildn-ilawr heddwch Lie rhoddwyd gwr ffyddlon; Anrhydedd ei tif eddion A'u maw) ni dderfydd y* Mon. Awgryma Mr Rowlands i'w briod farw yn 1732, yr hyn yn ddiau sydd gamgymeriad. Dig- wyddodd hyd y gwelaf fi yn 1752; canys yn y flwyddyn hono y cyfansoddodd Goronwy Owen ei farwnad iddi. Merch ydoedd i Morys Owen, Bodafon y Glyn, a'i mam oedd Elinor Hughes, Lligwy. Ni wyddis a ail-briododd Morys ap Rhisiart ai peidio, ond bwriadai wneud, fel y prawf y gerdd eithafol a gyfansoddodd ac a led- aenodd Lewys Morys i wrthwynebu hyny, sef, "Can Melinydd Meirion. Y dwvf, etc., WM LLOYD. Bryndyfrydog. (Cawsom gynwys y goflech hefyd oddiwrth R. T. Roberts, clochydd, Llanfihangel T.B.—Gol.)-

"Mor ynfyd oeddwn yn esgeuluso Anaemia." Gofid Chwerw Geneth o Lundain. Owers ei Owel had trwy Dr. Williams' Pink Pills. Er gwaethaf y ffaith fod llygaid trymUyd, gruddiau gwelw, a dyoddefaint yn dang- 06 fod y corph yn ddiwaed (Anaemia) y mae yn wir yn rhyfedd fod cynifer o wragedd a merched yn esgeuluso apel y corph am waed newydd da. Ceir un fonedd- iges ieuanc yn Llundain, Miss Lilian Codling, a gynorthwya ei brawd yn ei fusnes yn yr "Avon- dale" Confectionery Stores, yn 30, Newington Butts, S.E.. mewn ymgom a gohebydd yn dcli- weddar, yn gofidio yn chwerw oherwydd yr esgeulustra hwn. "Mor ynfyd oeddwn yn esgeuluso yr Anaemia, mi a wn yn awr," meddaj. Nid ocs neb ond a ddvoddefant fel y dyoddefais i fedr werth- fawroei hvn." I Then Miss LILIAN CODLING. Now I "Ilyd nes oeddwn yn bymtheg oed, yr oeddwn yn bietiwr o iechyd perffaith. Ond -yn ddi- weddarach aeth fy ngwyneb yn welw, a dyoddef- wn oddiwrth guriad y galon a phall anadl; os byth y brysiwn neu gyffroi deuai yr ymosodiadau ac aeth fy modoiaeih yn ddibleser. "Gweinyddwyd arnaf gan amryw feddygon, ond aeth fy nghyflwr yn wir ofidus. Yr oedd poen yn fy ngliorph; yr oedd fy nghymalau yn ingol, fy iyerau yn chvvyddedig, ao yr oeddwn yn wa,n enbyd ar draws fy nghefn. Aethurn yn ofnus ao anrnfyr iawn. Suddodd fy llygaid, a chawn gur pen yn ddiball. "Yn y nos arferwn ymiusgo i'm gwely, eto nid oedd y cw-g a gawn yn fy esmwytho, ac yr oedd- wn yn wastad yn flin. "Ceisiais beidio bwyta oherwydd saethai poen- au diffyg Ireuliad ar draws fy mynwes gynted y bwytawn. "Tua'r adeg yma, yr oedd chwaer briod i mi a ddyoddefodd yn dost gan gryd-cymalau wedi ei gnveliayn Ilwyr trwy Dr. Williams' Pink Pills, a chymeiadwyodd fi I roi prawf arnynt. Ar ol cymeryd oddeutu chwe' blwch o'r pelenau hyn daeth fy nghalon, oedd o'r blaen fol pe wedi ei gorweithio, yn hollol ddi-boen, a gallwn anad]u yn rhwydd. Fel y parheais i gymoryd y pelenau, dychwelodd fy nerth, ac mewn amser adfeddianais iechyd. Mwynheais gwsg esmwyth ac adfywiol yn y nos, a gallwn gymeryd fy mhrydiau yn rhcolaidd heb effeithiau anymunol. Yr oedd y bwyd jn fy maethu ac yn fuan cefais yn ol y pwysau a gollais. "Yr hyn a'm boddiodd fwyaf oedd y sirioldeb a deimlwn, ac ni chawn gur pen na phoen yn fy nghefn. Ni theimlais erioed yn fy mywyd yn well; daeth fy nghroon yn teddal a llyfn, ac ym- lidiwyd ymaith bob arwydd o Anaemia." Mao Dr. Williams' Pink Pills yn cyfoethogi y gwaed ac yn rhoddi nerth i'r giau. Felly y gwcllasant Anaemia, Effeithiau Anwydwst, Di- ffyg Treuliad, Neuralgia, Gwendid yn y Cefn, Cryd Cymalau, Sciatica, Dawns St. Vitus, Par- lysdod, ao Eczema. Mae'r pelenau gwiricnedd- ol yn nieddu'r enw llaw n ar bob pecyn mewn saith gair: Dr. Williams' Pink Pills for >Ide People. Gan ddelwyr neu yn uniongyrcliol oadi- wrth Dr. Williams' Medicine Co., 46, Holb Wl Viaduct, Llundain, yn rhad trwy y post, 2a 9o am un blwch, neu 13s 9c am chweeh-

Ei Geisio am Ffynyddoedd yn Llangefni. Mae llawer o ddynion a merched yn Llangefni er's blynyddau yn oeisio meddyginiaeth rhag y piles. Er eu budd, y mae un o drigolion parchus ac adnabyddus Glanadda, yn rhoddi i ni ei phrof- iad, ac y mae wedi caniatau i ni ei gyhoeddi. "Nis galiaf siarad yn rhy uchel am eli Doan at wella "ecziema," eb Mra J, E. Pugh, 493, Carnar- von-road, Glanadda, Bangor. "Byth er gened- igaeth fy ngeneth fach, dros dair blynedd yn ol, yr wyf wedi cael fy mlino gan rash droa fy nwy- law a'r breic-hiau; hyn yn achosi rhyw ymde-imiad llosgawl, ac ar brydiau rhedai rhvwbeth tebyg i ddwfr o honynt. Cawn fy nhrafferthu yn y dydd ac ni fedrwn. gysgu'r nos, felly oeddwn mown perygl a dori i lawr. Cea feddyg m gweled, a dywedwyd wrthyf mai eczema oedd arnaf- Bu'm dan law y meddyg am gryn bed war mis; cymerais gryn lawer o physig, a defnyddiais eli, ond nid oedd dim yn ymddangos yn gwneud daioni. "Darllenais am e!i Doaii, a gwnes fy meddwl i fyny i roddi prawf arno. Bu i hyd yn nod un oymwysiad o'r eli leihau y oosi.. Parheais i gym- wyso yr olew hwn, ao yn fuan iawn ciliodd y rash, at ni ddychwelodd mwy. llawen genyf roddi y myncgiad yma, gan obeithio yr ar- weinir eraill sy'n dioddef i roddi prawf ar eli Doan.—(Arwyddwyd) Jane Ellen Pugh." Maa Doan's backache kidneyy pills yn ddau swllt a naw ceiniog y bJweh, neu chwe' blwch am dri swllt ar ddeg a naw ceiniog. Gan bob fferyllwr, ao yn mhob ystordy; neu drwy y, post am yr un bris, yn uniongyrchol oddiwrth Foster- McClollan Co., 8, Wells-street, Oxford-street, London, W. Gwnewch yn siwr y ee vob yr un- rhyw beleni ag a gafodd Mrs Pugh.

Tywysogion Gwynedd. (At Olygydd y "dorianydd"). Syx,—Dymunaf am rhyw gong I fech o'ch Cuiod i wneud yciydig- a oodion parthed y pen- awd uchod. Fe glywir dysgawdwyr ac ajweinwyr y genedl pan yn trafod digwyddiadau y gorphenol a han- emaoth yr otsau a iu yn crybwyii am dywysogiou Gwynedd, megys Griffith ap Cyuan a'i oiynwyr. Fe gawn hefyd yn fynyoo i&wn gofnodion parthed maenoria-etb dywyeogoi a hynaiol Niw- bwxch, a dyma. un o honynt: "Yma yr ydoedd pa la a Tywysogion yr Aberffraw." Ond to dybiwn ni y buasai yn llawer mi-i-y rhesymol a. ph-riodol eu galw yn dywysogion Gwynedd. A phwy a ail dynu y llineli rhwng tywysogion yr Aberffraw a thywyaogion Rhosfawr? Am hyny, ynte, rhodder yr eiddo Cae^sor 1 Caoehar. A oes yn rhywle gofnodiad am dywysogion yr AJjerftraw gwedi y flwyddyn O.C. 966, pan y tiriodd v Gwyddeiod yn yr Aberffraw, gan lwyr losgi y dref a'r llys tywysogoi, gan iadd y tywyeog Rhodri ap Idwal yn Aberffraw? Gesytl Penant y trychineb hwn bedair blynedd yn gynarach, sef yn y flwyddyn O.C. 962. A dyma fel y dy wed: "Yr ydym yri methu oael un sier. wydd i lys yr Aberffraw gael ei ail-adeiiadu ar ol hyn, na'r dref ohwaixh i'r un cyflwr ag y bu cyn hyny." Felly, oeir cyfnod o 316 o flynydd- oedd o gwymp yr Aberffraw, hyd gwymp Llywelyn y Llyw OW, ac yn ystod y cyfnod a noodwyd-neu, yn fwy priodol hwyrach, v rhan fwyaf o hono-yr ydym yn cael fod yr hen "Ynys Dywell" yn sathrfa waedlyd, ac yn nod i wahanol ormeswyr estronol, megys Gwyddelod, y Daniaid duon, a'r Sacsoniaid, fel iia ohaffai ein tadau hanxlden i ddim arail ond ymbarotoi i ryfel, ac ariddiffyn eu gwlad rLag gormes yr heidiau gwaedlyd ac yspeilgar yma. Dyma yd- oedd cyflwr Mon a Chymru hyd yr amser pan eisgynodd Gruffydd ap Cjman yr ors-edd dywys- ogol, a dioe genvm taw yn Rhosfawr yr ydoedd LJys y Tywysog dewrwych hwn. Dywed rltai haneswvr a hynafiaethwvr fod Dya baoh yn Rhosfawr i weinyddu ey-iawDder ao i drafod holl achosion Cwmwd Meaai, a bod y llys hwn mewn cysylltiad a llys yr Aberffraw. Ond pa fodd y gall peth fel hyn fod, gan nad oedd Uys yr Aberffraw yn bodoli o gwbl yn y cyfnod yma? Dios ydyw taw yn Rhosfain, yr oedd y llys a'r paJas tywysogoi, yn y cyfnod hwn, yr hon wedi hyny a wnaed yn fwroeisdref rydd ac annibynol. gan lorwerth I., dan yr enw Newborough neu Newburgh, ac yn a<IaiAbyddus yn awr dan yr enw Niwbwreh. Dyma'r fan lie y trigai Tywy&jgion Gwynedd wedi i'r Aberffraw gael ei dinystrio, ac eitiino ryw draws ymhonwr fel Dafydd ap Llywelyn ap lorwerth, yr hwn a. fu farw yn ei baias yn Aber, ger Bangor, yr hwn le a adwaenir heddyw dan yr enw Peny- hryn. Aber Mab hynaf Llywelyn Fawr ydoedd Gryffydd, ac felly yn gyfreithla-wn etifedd ac olyn- ydd ei dad i'r dywysogaeth. Fe ddywedir ei f<xl wedi codi mewn gwrtliryfel yn erbyn ei dad. a chafodd ei gareharu am v weithred ynfyd yma. Llywelyn yn e-anfod el ajiian rvfelgar, ac yn herwydd hynv v buasai vn sicr o arwain y Dywysogaeth i ryfel barhaus a chreulawn a'r Normaniaid a barwniaid v cyffin- diroedd Dafvdd, ar y Haw arall, yn anwvlvn ei dad, ac yn fab i'w ail wradg Joan. merch loan, brenhin Lloegr, a chwaer i Harri'r 3ydd. Di- amheu fod dylanwad Joan yn adran bwysig vn nyrchafiad Dafydd, ac oherwydd y pethau bvn, fp,'i penodwyd yn olynydd ei dad yn y Dywys- ogaeth, gan y tybid y buasai heddwch a ffvniant yn deilliaw i'r genedl trwy y jx-nodiad* yma. Ond, vsywaeth, nid felly y bu. canys jrynted ag y cafodd Dafydd awenau y Llywodra-ath i'w af- ael, taflodd ei frawd Grvffydd i grafangau ei ewvrth, yr hwn a'i bwriodd i'r Twr, yn Llun- dain, ac yno y bu yn dihoeni hyd oni ryddhawyd ef gan angau, trwy godwm pan yn ceisio dianc o ffenestr yn y Twr i ffos ddofn islaw. Y Gryffydd yma ydoedd dad Llywelyn v Llvw Olaf. Yn awr, aw-n yn ol i ddyddiau y tywysog elod- fawr Owain Gwynedd, yr hwn oedd yn fab i Grvifydd ap Cynan, ac yn y flwyddyn" 1158, fe gawn i'r bradwr hwnw, y Tywysog Madog- ap Meredydd, tywysog Powys, yr bwn fu yn bleid- iwr ffyddlon a chyson i Harri'r ail, brenin Lloegr, arwain llynges enfawr o longau, yn llawn o wyr arfog o Loegr, yr Iwerddon, Normandi, a Den- marc, gan lanio yn Abermenai, ar gyfer Rhos- fair, ac iddynt oddiyno gyfeirio yn unionsyth i'r llys tywysogoi, gan ei lwyr yspeilio. Dywedir hefyd ddarfod i ddewrion lanciau cyhyrog Mon, o w dan arweiniad y gwrolwvch Dywysog Owain nao'- Gwynedd, dranoeth gwedi yr ynaosodiad yspeil- gar yma, ymoeod ar y giwaid yspeilgar ac es- tronol yma, gan wneud difrod a galanas ofnadwv ar yr haid gymysgedig bon yn Nhalyfoel ar fin- ion y Fenai, ac at y gyflafan waedlyd hon y cyf- eiria yr cnw arferedig heddyw (Lon v euro mawr) ar y brif-ffordd sydd yn arwain i Dalyfoel. A pbrawf o'r ymgyrch yma ydyw yr hyn a ddar- ganfyddwyd yr wythnosau diweddaf hyn, sef, gweddillion milwr i gleddyf yn gorwedd ochr yn ochr ag ef, mewn maes perthynol i Geiliniog Wen, ar ymylon Lun y curo mawr. A diamheu mai un o'r gelvnion yspeilgar a gwympodd yn y frwydr waedlyd hon ydoedd hwn; a bu yn gor- wedd yn naiar hen a fol Mon, heb neb yn aflon- yddu arno. am yr yspaid maith o 751 o flynydd- au, sef o'r flwyddyn 1158 hyd 1909. A dyma fel y canai y bardd Cwalchmai ap Meilir am yr oruchafiaeth hon i wyr mawr Mon: Menai heb drai, dra llanvv,—gwaed yr ar A lliw gwyar gwyr yn heli. A dyma. fel y ccfnodir y fuddugo!iaeth hon yn Llyfr Du Abbaty Maesglas:—"Yna y daeth Madog ap Meredydd a ilawer o iu y Brenin Harri'r Ail gydag ef, a'r liongau hyd yn Aber- menai yn Mon, ac yno yspeilio Eglwys Fair a Phedr yn Rhosfair, a hyny a ddangosee Duw iddynt dranoeth pan ddaeth ieuenctyd Mon i ym- ladd a hwynt, a'-u gyru ar ffo arnynt, a lladd llawer, a gyru eraill i'w boddi, y Has Harri fab Harri frenin a thywysogion y lloivjau oil." Dyma gofnodiad y dylild talu sylw arbenig iddo, a chofio tau dwy Eglwys yn Rhosfair yd- ynt Beth niae yr egiwvsi yma yn ei brofi i ni heddyw ? Ai nid profi yn ddiymwad tau yn Rhos- fair yr ydoedd y llys tywysogoi, ac mai yma y trigai tywysogion Gwynedd yn y cyfnod yma? Gwyddis y perthynai i'r llys tywysogoi gapel yn ogystal a phalas, ao y mae y capel tywysogoi hwn i'w ganfod heddyw ac yn gyflwynedig i'r Forwyn Fair, a dios ydyw y b-odoiai y capel tywysogoi ers amser maith, cyn yr ymos odiad miieinig YlJla ar Eglwysi Mair a Phetr. Diamheu tan cyflwyniad y oapel tywysgol i'r Forwyn Fair a ach'ysurodd yr enw Rhosfair, a dilys ydyw fod yma breswyifa dywywgol. mor hynafol, a dweyd y lleiaf a'r enw Riiosfair. JJyma un o'r profion oadarnaf mai yma y trigai tywys. ogion Gwynedd, sef y ffaith fod oapel y Dys tywysogoi yn aros hyd heddyw, ac yn un o'r darnau hynafoi, prydferthaf parthed adeilwaitb, yn arbenig fellv y ffenestr ddivyreilliol,ain yr hon y dywed Rowlands, yn y "Mona Antiqua," ei bod yr liarddaJ yn Ynys Mon, a mynych y oeir crybwylliad am dani mewn heu gofnodion Cym- neig Fe adeiladwyd y capel tywysogoi yn y pen dwyreimol i hen Eglwys Petr Sant, Niwbwroh, yr hon sydd yx un enw hyd y dydd hwn. Yn yr hen amser yr oedd oddeutu pum' Uath rhwng taJoen gorllewinol y capel tywysogoi a thaloen dwyreiniol Eighvvs Petr Sant. a rhywbryd yn ddiweddarach fe dynwyd y ddau daloen ymaith. He fe wnawd y ddwy eglwys yn un. CH'n yr adgvweiriad yn 1887. yr oedd y muriau eysyllticl j'w Jrw!>Pd yn ber ffaith amlwg. (I Barhau). Pandy, Niwbwreh. WM. OWEN.

l — — ER SOFTEN ER AND B L A CP so A a @Bi. <*SL ir-——t" —J* for all quick house work. In the laundry it softens the water, helps the soap, bleaches white clothes, brightens up colours, OUOG" and saves the rubbing. V': t4p Carbosil the water for greasy pots and pans, washing up dishes and cutlery. Carbosil in the bucket for whitening floors, M'* scrubbing tables, shelves, etc. Carbosil waste water to cleanse an £ PuriiV s^nits aa(^ drains. ~t. Carbosil is a powder containing no soap; far stronger, K' iy Appointment to M.M. tha handier and more effective than the old-fashioned lump soda, -YT jU; In Rd. and Id. Packets. £ 10,000 in Free Cash Gifts. him& v