Y Goleuad

Y CYFUNDEB. EU BOBL A'I' -BETHAU Yma ac Acw yn y De. CYDYMDEIMLAD. "'II ,> {O 8icr yw y rhed cydymdeimlad dylnat y Lyi unue r> a, Mr. Evan Evans, cyfreithiwr, Aberystwyth, ar farwolaeth ei fab—Dr. Evans, Aberhonddu. Ergyd drom i Mr. Evans yw colli bachgen raor addawol yn y byd meddygol mor ieuanc, ac yr oeddym yn di-s- gwyl llawtr o wasanaeth Oanddo, ond v mae yr hen wirionedd yn cael ei wireddu yn ddyddiol:— Disgwyl pethau gwych i ddyfod, Croes i hyny magnfc yn ood. Sicr yw, y cofia lluaws am Mr. Evan Evans yn eu gwedditau, ac am ofyn am nerth cynhalioi «rao yn y ddrycin. 'Does ond y Dydd mawr hwnw ddadguddia, lafurus gariad Mr. Evans i'r Cyfundeb,a hyny mewn amgylchiadau anhawdd a dyrus. Un o heddychol ffvddloniaid Israel yw ef. Y nefoedd fyddo'n dyner wrtho yn yr amgylchiad, ynghyda'r teulu i gyd. CALWAD. Dyna ddisgwyhr genym yn ddieithriad bron, paoj gwelom y gair galwad yn ein newyddiadur wyth- nosol a,rdder,cho,g,-fod yna. frawd wedi ei alw o Goleg Aberystwyth, neu y Bala, i gymeryd at ofal- aeth rhyw eglwys yn y De neu'r Gogledd,neu ynte fod yna ryw eglwys yn denu gweinidog i adael ei gynefin, a dyfod drosodd i Loegr, neu yr Alban, at estroniaid ifaeseangach o ddefnyddioMeb. Ac y mae'r galwadau hynny wedi mynd yn gyffredin iawn ysywaeth. Wrth. edrychdr-os hen lenyddiaeth y Cyfundeb, nid mewn cysylltiad a galwadau gwein- idogion na myfyrwyr yr oedd y gair yn cael ei ddefnyddio, oherwydd yr oedd galwadau yn yr ystyr hyny yn ddieithr ac eithriadol iawn, ond cym- erai y gair le amlwg a phendant yn un o athraw- iaethau mawrion ein Cyfundeb, a dyna'r frawddeg yr ydym yn. dyfod i gysylltiad a hi yn barhaus- Galwedigaeth effeithiol." Ond nid at un o'r uchod yr ydym yn galw sylw yr wythnos hon, ond yn hytrach at alwad dyn ieuanc— Mr. Rowlands, Tonyrefail, at y bar, fel y dywed y Sais. Called to the Bar." Mab ydyw y gwr ieuanc i Mr. a Mrs. David Rowlands, ysgrifenydd eg- lwye ein Cyfundeb yn Tonyrefail. Y mae teulu y Rowlandiaid yn hen deulu Methodistaidd, ac yr ydym yn falch o weledi y plant yn dilyn yr un llwybr- au. Eiddunwn lwyddiant y brawd ieuanc yn yr alwad sydd wedi dyfod i'w ran a blwyddi lawer o wasajiaeth cymeradwy. DEWCH I'R ECLWYS." Y mae y mudiad uchod o eiddo Cynghor yr Eg- lwysi Rihyddion wedi ei gymeryd i fyny yn aiddgar imewn ami i gongl yn y De, a llawer iawn o frwd- frydledd yn cael ei arddangos gan y ffyddloniaid, er cael gan y difraw a'r difater ddyfod i lan llyn y moddion." Yr ydym yn clustfeinio ac fel pe yn clywed swn ym mrig y morwydd," a theulu Seion fel pe am ymgryfhau. Hydexai un ibrawd Ilygadgraff wrthyf, y dylasai y Gwaed gael lie amlwg a phendant yn y weinidogaeth y ddau Saboth arbenig hyn, a phob 'Saboth o ran h" yny, a llai o le i wyddoniaeth ac athroniaeth yn y pwlpud. Nis gwn a oes sail i'r gwyn wnawd gan y brawd uchod; os oes, ai nid hyny sydd i gyfrif am wendid ein pwlpud o'i gymharu a'r hyn y mae lluaws ohon- om yn ei gofio? Da fyddai i ni gofio geiriau yr an- farwol Christmas Evans yn hyn ogyfeiriad. Ar ei daith yn casglu at ddyled ei gapel y bu farw yr enwog Christmas Evans. Yr oedd hyny yn 1838, ac yn nhref Abertawe y digwyddodd ac wrth orphen ei yrfa dyna ddywedodd,- Yr wyf yn eich gadael. Llafuriais am dair ar ddeg a deugain o fiynyddau, a'm cysur yn awr yw, ilia, lafuriais yn y pulpud erioed heb waed yn y cawg. EDWARD MATTHEWS, EWENNI. Y mae y wlad y.n hiraethu am weled cofiant cyf- lawn yn ymddangos i'r gwr mawr ac enwog uchod. Cafwyd cofiant bychan gan y llenor gwych o'r Tonnall,Dewi, ond y mae yna lu o bethau yn hanes Edward Matthews na chofnodwyd erioed mohonynt. Cafwyd rhyw gip-drem ar hyny yng nghyfarfod dathlu ei gan' mlwyddiant yn Sasiwn Aberafon, yn Hydref 19:13, a byddai araeth y Parch. John Davies, Pandy, ar ei achau yn un o'r pethau ardderchocaf fel agoriad i unrhyw gofiant. Ond hyn yr oeddym yn myned i'w nodi,—fod perygl mawr erbyn hyn iddo gael gormod o gofiantau. Dywedir fod y Parch. J. J. Morgan, Wyddgrug, wrth y gwaith o gasglu defnyddiau yma He acw, ac hefyd fod y Parch. D. M. Phillips, Ph. D., Tylorstown, yn arfaethu dwyn cofiant allan cyn diwedd y flwyddyn. Sibrydir hefyd am frawd arall sydd wedi gwneyd eynyg mewn gwedd arall ar Matthews. Da fyddai i'r brodyr da. hyn gael ymgynghoriad, neu y maent yn sicr o ladd eu gilydd cyn y diwedd. MORGAN RHYS, YR EMYNYDD." Dyna benawd ysgrif ardderchog Moelwyn. yn y "Traethodydd" am Ipnawr y flwyddyn hon, ac y mae y.n un o'r pethau mwyaf byw yr ydym wedi ddarllen er's tro. Ac wrth fyned dros ei chynwys, yr oeddym yn synnu at yr athrylith y mae y darn bychan hwnw o wlad Myrddin wedi ei roddi i'r Cyf- undeb, ac i Gymru. Un o Lanfynydd oedd Morgan Rhys, a c'lerllavv—o DaH-llVchau—y daeth Thomas Lewis; heh fod yn neppell y mae Caio, lie y cafwyd yr emynydd, Dafydd Williams, ac yn y fan yr ydym yn dyfod i Bantycelyn, Llanymddyfri, preswylfod per-gamed ydd Cymru. Un o Lanfynydd hefyd oedd Ifan Tyclai, yr hwn fu yri offeryn i argyhoeddi S'iencyn Penrvdd. Y mae y darnau uchod o wlad Mypddin yn gysegr- edig iawn i bob Methodist. Ond y cwestiwn a ofyti- wyd gan leygwr ym Myrddin i Moelwyn yw sail yr ysgrif yn y Traethodydd." A dyma'r cwestiwn A sylwasoch chwi fod mwy o emynau Morgan Rhys nag o emynau neb arall yn cael eu canu yng nghynulliadau'r saint"? Bydd darllen ateb a rhesymau Moelwyn dros ei osod- iadau yn wledd ac adBiladaeth i bawb ddarlleno yr ysgrif. Ac wrth fyned heibio gadewch ini sylwi fod clodydd y Traethodydd yn uchel iawn yn y wlad am y flwyddyn ddiweddaf, ac hefyd am rityn cyntaf y Rwyd-dyn newydd.

CORLLEWIN MEIRIONYDD. Yn Rehoboth, Corns, dvdd Sadwrn diweddat, cynhaliwyd cynhadledd perthynol i'r Ysgol Sul, pryd y cafwyd anerchiad rhagorol gan y Parch. J. H. Williams, Porthmadog. Noe Fa,wrth dychwelodd y Parch. S. T. Hughes, Abermaw, yn ddiogel i'wofalaeth. Oherwydd y raid yn ol yn ddiogel i'w ofalaeth. Oherwydd y 'raid' a wnaeth y Germaniaid ar Great Yar- mouth, lie yr oedd efe yn Gaplan gyd.a"r Fyddin, bu mewn enbydrwydd am ei einioes gan i un o'r tan- belenau ddisgyn yn yr ardd ofiaen yr ystafell He yr oedd yn lletya. .—*— -r OYFFRYN CONWY A'R CYLCH. Gofidus fydd gan lawer ddall i DeinioI Fychan, yr adroddwr rhagorol, gyfarfo,d, a. damwain yn Llan- santffraid y dydd o'r blaen. Dychrynodd yr anifail a dynai ei gerbyd wrth gyfarfod a'r Salford Pals a rhedodd. N'eidiodd yntau o'r cerbyd, a niweid- iodd ei hun yn y godwm. Gwellha, a disgwylir y bydd yn fuan hefo ei ddyledswyddau. Cynhaliodd Ymneilltuwyr Llandudno Junction wythnois o bregethu, a newidiodd y gweiidogion bwl- pudau ('u gilydd G-waiaiiaetohodd v Parchn. Lutih- er Thomas (A.), R. Williams '(M.C.), H. Barrow Williams (M.C.), a W. Edwards (B.). Yn ddiweddar symudodd y Parch. W. R. Jones, gynt o Lanfairfechan i Gonwy. Rhoddod Cyngor Eglwysi Rhyddion y lie diweddaf iddo dderbyniad siriol a charedig. Rhoddasant iddo air da yn v weinidogaeth, gan obei.hio y bydd yn gartrefol y ymroddgar yn eu plith yn ystod "Si arhosiad yn y lie. Gwneir ymdrechion rhagorol ym mhlith y mihvyr yn Llandudno, Conwy a Cholwyn Bay ym mhlaid dirwest. Rhydd v oadfridogion bob cymorth, a dang- -h osant fawr wer i h bywy' hosant fawr werth bywyd glan a chymedrol i'r mil- wr. Da odiaeth yw hyn, a thyma help i ddirwest o gyfeiriad newydd. Teithiau yn Germani oedd testyn Mr. Hughes, yr ysgol-feistr, i Gymdeithas Lenyddol Carmel., nos Lun. Canmolid y ddarlith yn fawr. Cynhaliodd eglwys Heol Scotland, Llanrwst, ei chyngherdd blyny,ddol nos Wener. Y cantorion oedd Mr. Ifor .Eames, Conwy; Mise Leah. Williams, Trefriw Miss L. E. Williams, Regent House, a Mr. W. 0. Hughes, Bettws-y-coed, yn canu hefo'r delyn. Y acadeirydd oedd Mr. T. R. Hughes, Conwy—un o blant yr eglwys. Mao holl enwadau Y mneilldiuol Llandudno, wedi trefnu sociial i'r milwyr sydd yn aros yn y dref ar uyil o bryd. Mae eisoes rai o'r enwadau wedi gwneyd hyny, a'r "wytb iios nesaf yn yr Hippodno-me. darperir gwledd i tua mil gan y Methodistiaid. Nid oes ball ar y caredigrwyddi ddangosir tuag atynt, yn mhob cyfeiriad. Golwg na welwyd ei thebyg oedd yr un a gafwyd yn nghapel Shiloh, Llandudno, bore Si-il diweddaf- yr adeilad dirfawr yn orlawn. Arweiniwyd y gwas- anaetb gan y Parch. D'. Hoskins. M.A., Caplan y Fyddin Gymreig. Trwy drefniad caredig swyddog- ion Shiloh, rhoddasant en gwasanaeth deg o'r gloch i fyny hyd 4!1 er mwyn i'r caplan a'r milwyr gyd- gyfarfod yn rheolaidd. '>Does dim ond da i'w ddweyd am gyfangorff y fyddin yn L,landudno-eu hymddyg- iad yn addurn i'w gwlad a'u uroffes. Arweinid y canu bore Sul gan y Private Beynon, YnysybwI. Bore Mawrtii, yr wythnos hon daeth yr hall ad ran- au milwrol ynghyd ar y promenade. Rhifent yn agos i bum mil, yn cael eu ihlaenorigan Seindorf beni- gamp o Lundiain. Golygai hyn ymchwiliad o eiddo y Cadfridbg Owen Thomas,—golygfa darawiadol; ac mor syml a didrodirea y cyflawnai ei waith. Un arwydd o'i eiddo, a dyna y fyddin fawr yn symud ar eiliad. Gyda yr uti syml'rwydd y cyflawnai y Lieut. G Ijiloyd George ei ddyledswydd yntau. Gwyr aneirch oeddynt ddydd Mawrtb. aAa amynt Ihwy yr oedd llygafd y lluaws oedd wedi codi allan fel ed- rychwyr. BOLTON. -!P- Nos Iau diweddaf cynhaliodd gwyr ieuaic yr eg- lwys Gymraeg yn y dref uchodymgomwestragorol iawn. Cymerwyd rhan ynddo gan y rhai canlynol— Mr. T. Davison gyda'r periphone,' Mr. Clarke gyda'r banjo.' Mr. Sharpies yn tafl-leieio, ac yn cudd-gampio, Miss Wilmot a Mr. Idwal G. Roberts vn canu. Mr. Wolstencropt yn rlioi adroddaadau, a Mri. S. Penri Roberts ac Isaia Jones yn chwareu y berdoneg. Yr oedd nifer o chwiorydd cared ig y lie wedi gofalu, am de a theisen i dorri angen y corff hefvd. fel iui g popeth cafwyd! noson lawen ac adeil- ddol iawn. LLANCAFFO. Er pob gofyn sydd ar y wlad yn y 'dyddiau nyn y mae eglwys Bethel, Llangaffo yn llawn sel i geisio taiu y ddyled sydd. yn ai'os aa* yr addbldy. Bydd yn dda. gan, garedigion yr achos ddea-11 fod yn aros eto ddynion haelionus a charedig yng nghymdogaeth- au gwledsg y sir. Mae yma frawd felly—sydd wedi ei drwytho ag ysbryd rhoddi. Cyfeirio yr ydym at Mr. Robert Pierce, Treferydd. Y mae yn bur ad- nabyddus ym Mon ae Arfon fel amaethwr effro a, llwyddianus,-ond fel blaenor da yr adnabyddir ef vn yr eglwys hon. Ffaith ddyddorol am dano ydyw hon—ei fod wedi talu haner dyled yr achos yma trwy roddi putit ymhen bob punt a gesglid ymhiith yr ac?- odau. Yr wythnos hon agorid blvehau casglu oedd yn nhai .nifer o'r aelodau—a chafwyd fod V-32 2s. ynddynt, ac y uiae, yr eglwys yn gobeithio y gwneir hwynrt yn kE50 cyn y iSabboth, ac yna fe ddybla Mr. Pierce y casgliad, a thrwy hyny/fe allwn dalu £ 100 ar unwaith. Bydd dyled o rhyw £ 150 yn aros ac y mae yntau yn rhoddi cynyg drachefn i'r eglwys i gasglu £7<5 a bydd iddo yntau glirio y gweddill. Fe faddeua ddarllenwyr y GOLEUAD "i ni am ym- ffroistio ychydig mewn brawd fel hwn-gwr sydd yn swcwr i'r achos, ac Arch Duw yn pwyso y drwm ar ei galon. Y mae, ar wahan i hyn, wedi bod yn hael iawn at holl achosion y Cyfundeb, ac ychydig iawn wyr faint y mae yn ei gyfrannu yn ddistaw bob wytihnos at wahanol bethau. Er ei fod oddeutu 75 mlwydd oed, parha ei ysbryd yn ieuanc—ac eithriad niawr yn ei hanes ydyw iddo beidio bod yny capel deirgwaith y Sabboth, a phob cyfarfod gweddi a seiat. Anrhydeddwyd ef flynydd- oedd yn ol trwy ei wneyd yn llywydd y C.M., ac nis gwyddom am neb sydd yn fwy teyrngarol i'r Cyfar- fod Misol nag cf., Y mae yn barchus iawn o holl weinidogion y Cyfundeb, ac yn ffyddlon ryfeddol i'w gyd-swyddogion yn yr eglwys hon, ac y mae yn credll1 nad oes blaenoriaid ym Mon na'r tri brawd sydd yn cydwasanaethu ag ef yma. Mae yn debyg na wnaed cyfeiriad fel ihyn erioedi o'r blaen att.o trwy y Wasg, gan nasi gall oddef i neb ud-igann iddo, ondi credwn. y bydd darllen jhyn yn foddion cysur i laweroedd, a gobeithir, yn gymhelliad i era ill ddilyn ei esiampl. iEin gweddi vdyrw ar i'r Arglwydd ei roddi i ni etto am lawev blwyddyii. _a. -,I,- Arfon. .1 Croesaw digyffelyb gafodd! y milwyr fu yn gor- ymdeithio trwy Sir Feiridonydd a Sir Gaernarfon. Yn Llanberis cafod-i y chwiarelwyr ganiatad i adael eu gwaith awr yn gynt. ac yr oedd miloeda; yn dis- gwyl yn bryderus am eu dyfodiad yma. Wedi iddynt s gyrhaedd1, cynhaliwyd cyfarfod ar yr heol, a chroes-t.; f.iawyd y milwvr ar ran v lie gan Mr. H. Arisand'er Hughes, a chafwyd svlwadau ymhellach gan Mr. R. E. Jones. Cydnabyddwvd v teimladau care-dig yn d'diioVhgar gan Maior C. E. Breese. Yr oedd o'r fiath oren wedi ei ddanpar, vr hwn a, ddilvnwycl gan igvngerdd. Yr oedd v Cadfridc? Owen Thomas wedi dvfod VP0 ac ar ddiwedd anerehiad rhiasgorol a.. dvaddododd dvwpdodd fod y diolchigarwch mwyaf cynhes yn ddyledsu a,n.,en crnesaw mawr i'r milwyr.

CYMDEITHASFA'R GOGLEDD. < ,<' 1 (At OLYGYDD y "'CDLE'U.AD:¡!) T 1 11 vT-Vymunaf llysbysu ar ran ls-owyugor y (jym- deithasfa, fod dyddiad Cymdeithasfa'r Gwanwyn wedi ei newid, yn unol a, chais Swyddogion Eglwys Seion, Gwrecsam, lie cynhelir y Gymdeithasfa, o Ebrill 14, 115, 16, i Ebrill 21, 22, 23, 1915. Yr eiddoch, &c., -— R. R. WILLIAMS;. Y Bala. Ysgrifennydd. I ■ »