Tarian Y Gweithiwr

NODION MIN Y FF JRDD. GAN EOS HAFOD. I Cyfeiriais fy ngolwg i St Athan ac Aberdda- wen y diwrnod hwn. Cawn mai Tathan sydd lawn. Eglurhad arall ar dreigliad llythyrenan yw hyn. Boren byfryd oedd, a'r wlad o'm hamgylch yn degweh i gyd.

ACHOS DREYFUS. —O— Ei Gownsel yn cael ei Saethu. Newyddion o Rennes, Ffrainc, lie y mae prawf Cadben Dreyfus yn awr yn n yned yn mlaen, a fynegant fod Maitre Labori, ei gownsel, wedi cael ei saethu yn y Quai Chateaubriand. Saethwyd ef yn ei gefn, a chredir fod yr archoll yn un difrifol. Yr oedd dau o'i ysgrifenyddion gyda Maitre Labori ar y pryd, a rhedasant ar ol yr adyn, yr hwn a ddiangodd am beth amser, ond daliwyd ef yn y diwedd. Ymddengys ei fod tua 25 mlwydd oed, ac wedi ei wisgo yn lled annhrefnus. Gwrthododd roddi un cyfrif am dano ei hun, nac hyd y nod ei enw, ac mae yr achos wedi peri cyffro. mawr yn Rennes, Paris, ac yn wir drwy Ffrainc i gyd. Hysbysir na fydd Maitre Labori yn alluog i ail.ymaflyd yn achos Dreyfus am o leiaf wyth diwrnod, ond deallir na fydd i'r barnwyr ohirio y prawf. Y mae holl newyddiaduron Ffrainc yn vcondemnio y weithred anfad, canys barna rhai o honynt fod llofretddiaeth Maitre Labori wedi cael ei rag-gynllunio, ond mae gobaith am ei fywyd, os llwyddir i ddod o hyd i'r fwled. Y mae y boneddwr anffodus yn wr cadarn o gorff, a dywedir fod hyny yn fawr yn ei ffafr. Dywed y Libre Parole-, Nid ydym yn awr ond wrth fradlofruddiaeth; yfory bydd yn rhyfel gartrefol.'

BODDIADAU. Yn Mhenarth, dydd Llun, tra yn ym- drochi ar y traeth, boddodd dyn ieuanc o'r enw William Lillie. Nid oedd ond newydd ddod yno o Bournmouth. Yn ei logell, •cafvvyd pwrs yn cynwys 93 10s. 4c., a'r cyfeiriad a ganlyn-' W Lillie, The Green, Tethbury, Tachwedd 26, 1868.'

CAERDYBD. Yn y gamlas, Caerdydd, dydd Llun, boddodd merch fach chwech mlwydd oed o'r enw Annie Hayes, er i forwr wneud ymdrech galed i'w hachub.

BODDIAD YN YR OGWY. Tra yr oedd dyn ieuanc o'r enw William Baker, 21 oed, glowr, Aberkenffig, a'i gariad, Florrie Vowles, 19 oed, Benleont, yn dychwelyd adref nos Sul gyda'u gilydd dros y dramroad, syrthiodd y ferch ieuanc i'r dwfr mewn lie o'r enw Pwllcluse, He y mae tua 12 troedfedd mewn dyfnder. Dywed y dyn ieuanc iddo fyned i fewn i'r dwfr ar ei hoi, ond o herwydd y dyfnder, mjethodd ei hachub. Aeth yn union i lys yr heddgeidwaid yn Mhenybont, a dych- welodd tri o swyddogion i'r ysmotyn, a thrwy offerynoliaeth fachau hirion, dygwyd y corff i'r lan, a chludwyd ef adref i aros trengholiad. Bu y par ieuainc yn caru am 12 mis.

MARWOLAETH AMERICAN- I AIDD. Gorphenaf y 27ain, 1899, yn ei chartref, Hampton St., West Scranton, Pennsyl- vania, bu farw Mrs Margaret Howell, ar ol wythnos o gystudd. Gweddw y diweddar William Howell oedd, yr hwn a fu farw o ergyd o'r parlys pan yn myned o Dunmore mewn cerbyd i'w fferm yn Moscow, yn 1880. Yr oedd hefyd yn weddw Evan Hughes(brawd i,r prif arolygydd B Hughes) yr hwn oedd yn arolygydd yn Avondale, a chollodd ei fywyd yn y ddamwain alaethus yn Avondale. Ganwyd Mrs Howells yn Nantyglo, a bu yn aelod ffyddlon gyda'r Bedyddwyr Cymraeg yn Scranton. Yr oedd yn ddynes a berchid yn fawr.

LLOFION. Y mae dyfnder dwfr yn effeithio yn fawr iawn ar gyflymdra Ilongau. Symuda llongau yn arafach o lawer mewn dwfr bas nag mewn dwfr dwfn. Ni fuasai yn rhyfedd yn y byd pe buasai pechadur yn curo wrth ddrws yr Arglwydd, y rhyfeddod yw fod yr Arglwydd yn curo wrth ddrws y pechadur. Deallwn fod Tywysog Cymru, byth er yr adeg y cloffwyd ei benlin, wedi cerdded gyda chansen ebony heoafol fu unwaith yn eiddo Sior IV, yn ystod ei deyrnasiad. Y mae y Cristion yn gallu byw yn fras hyd yn nod yn y byd yma ac yn wir pa ddiolch sydd iddo,—ar fwijdd un arAK mae yn byw. Crist sydd yn cadw y ty, ac nid ei hunan. Rhoddodd Ymherawdwr Rwssia bardwn i'r holl efrydwyr a gymerasant ran yn yr afreoldidd-dra y flwyddyn ddiweddaf, oddi- gerth y rhai hyny ag ydynt wedi eu cau allan yn gwbl rhag ymweled a'r ysgolion uwchraddol Yn heolydd pechod y gwerthir llygaid i weled gwae. Yn un o'r talaethau Americanaidd y mae plaid Eglwysig yn pendertynu pa un a ddy- lai merched wisgo hetiau yn yr eglwys. Nid cynt y sych dim na dagrpu. Y mae yn rhaid agor drws y galon ag allwedd gras. Mewn dinasoedd a threfi Japaneaidd y mae ppbdy cyhoeddus, lie y coginir ac y pobir ymborth i'r bobl am daliadau by- chain. Yn mysg y goludogion Americanaidd sydd.yn rhanu eu cyfoeth yn eu bywyd, nid y distadlaf ydyw y Dr. Pearsons, o Chicago. Y mae efe wedi rhanu tair miliwn o djoleri rhwng colegau bychain y Weriniaeth, gan ddweyd mai o honynt hwy y mae dynion enwocaf yr America wedi codi. Geilw un o wyddonwyr blienaf yr Al- maen ar weinidogion yr efengyl i astudio mwy ar feddyginiaeth. Dywed ef fod cys- sylltiad agos rhwng achub eneidiau a gwella cyrph dynion. Byddai yr efengyl yn fwy effeithiol o'u genau pe gwyddent hwy fwy am feddygaeth, medd efe.

Tarian Office I For every Descriptionof Printing

Marwolaeth Mr. R. H. Rhys, Y.H., Llwydcoed. DYN CYHOEDDUS PENDERFYNOL. Byr Grybwylliad o'l Hanes. Ychydig wedi lor gloch, prydnawn dydd Sul, yn ei breswylfod yn y Plasnewydd, Llwydcoed, bu farw y boneddwr tra adna- byddus, Mr RhysHopkin Rhys, Y.H., yn 80 mlwydd oed. Cymerwyd ef yn glaftua saith wythnos yn ol gan yr asthma, ac er iddo wella ychydig, ni fu yn alluog i adael y ty, a pbrofodd ei ddolur yn angeu iddo. Gweinwyd arno gan Dr Evan Jones, Y.H., a Dr I Bankes. Ganwyd Mr Rhys yn Llwydcoed, Mawrth 19eg, 1819, a chan ei fod yn dal y swydd o Mineral Agent yn Aberdar a'r cylch, eym- erai ddyddordeb arbenigol yn y plwyf; mewn gwirionedd, cyn ei fod yn ugain oed cyfrifid ef yn dra hyddysg mewn mater- ion lleol.

Colli ei Olygon. Yn 1847, tra yn gwneud un o'r arbrawf- iadau cyntaf gyda' gun-cotton' yn Nowlais, cyfarfu a damwain fu yn foddion i ddinys- tri ei olygon yn llwyr. Yr oedd hyn yn ergyd difrifol ac yn golled dirfawr iddo, a buasai yn ddigon i ddigaloni llawer un, a'i arwain i ymneillduo o fywyd cyboeddus, ond nid felly y bu gyda Mr Rhys. Profodd yn gymhelliad iddo ef i gymeryd y dyddor- deb mwyaf yn y plwyf, ac i barhau i wneud yr hyn oil a fedrai er Iles a llwyddiant yr ardal yn gyffredinol, a daeth ei enw yn fuan yn air teuluaidd yn Morganwg.

Cyflwyniad Tysteb. Nid oes llawer er pan gyflwynwyd i Mr Rhys dysteb o dros fil o bunau fel cydna- byddiaeth am ei wasanaeth maith a gwertbfawr i'r ardal yn gyffredinol, ac amlygwyd edmygedd o hono mewn afreith- iau canmoladwy gan brif foneddigion yr ardal.

Yr Angladd. Cymer yr angladd le yforv (dydd Mer. cher), gan adael Plasnewydd, Llwydcoed, am ddau o'r gloch y prydnawn. Ar ol gwasanaeth byr yn eglwys St. James, bydd yr elor, yn cynwys y corff, yn nghyd a'r eerbydau. yn gadael am Fynwent Penderyn, lie y cledd'r y corff yn meddrod y teulu. Hyfsbvsir fod Mr Thos. Phillips, clerc i'r I,' Cynghor Dosbartbol. yn gwneud paroto- toadau ar gyfer cludo y gwahanol aelodau i'r angladd.

Newyddion. Y mae deg o blant bycbain Pontardulais ar eu taith at Pasteur, y meddyg enwog o Paris, o herwydd iddynt gael eu cnoi gan gi cynddeiriog. Cyfarfyddwyd a'r plant yn Llundain gan Professional Nurse. Bydd i Warcheidwaid Abertawe a Llanelli dalu y treuiiau yn nghyd a danfoniad y plant i dderbyn triniaeth yn y Pasteur Institute. Torodd tan allan yn ngweithfa gwlan Mri Lewis a Jones, Caerfyrddin, nawn dydd Mawrth, ac yn mhen amser byr, nid oedd yn aros ond muriau moelion. Achosa y difrod filoedd o bunau. Yn ol Charles Neufeld y mae yr adrodd- iadau am ddull marwolaeth Gordon yn anghywir. Nid ar risiau ei dy heb arf, ond mewn ymladdfa boeth ar yr ystryd y bu gwron y Soudan farw. Nos Fawrth, daeth un o longau rhyfel Lloegr i gyfarfyddiat? a Hong by&gota Ffrengig yn pysgota ger Dungeness. ar fan gwaharddedig. Rhoddwyd rhybvdd iddi aros, end ni utuddhaodd saethwyd ati, a syrthiodd un o'r dwylaw yn farw. Yn fuan wedi hyny sicrhawyd y Hong. BUy Consul Ffrengig yn bresenol yn y trengholiad, ond nid oes perygl i anghydfod gymeryd lie, am yr addefir fod hawl gan y Leda. i saethu at y pysgodfad. Y mae elephant, wedi ei wneud o haiarn, yn symud ar hyd yr heolydd yn Chicago ac yn eu glanhau. Math o brawf yw. Cyn- lluniwyd peiriant ar lun elephant, symuda yn gyfiym a sygna y budreddi i fyny i'r trwnc. .);

DREYFUS. Y mae prawf Dreyfus wedi ei agor yn Rennes oddiar y 7fed o'r mis bwn. Y mae gofal arbe.. ig yn cael ei gymeryd i amddi- ffyn y llys a'r carcharor, am fod cwmni o ysgarthion cymdeithas wedi eu danfon yno gan elynion yr luddew i wneud yr hyn a allont. Ar ol agor y Ilys, darllenodd Ys- grifenydd v Llys y cyhuddiad yn erbyn Dreyfus, ac ar ol hyny cododd y Llywydd i anerch y carcharor—" Yr ydych wedi clywed y cyhuddiadau. Yr ydych yn cael eich cyhuddo o fod yn awdwr y bordereau a rhoddi papyrau a gyfeirir ynddynt i alluoedd tramor. Beth sydd genych yw ddweyd wrth y Ilys ?" Safodd Dreyfus i fyny, ac ebe fe,- Dywedaf fy mod yn ddieuog. Am bum mlynedd yr wyf wedi bod yn cyhoeddi fy mod yn ddieuog. Nid wyf yn gwybod dim am yr ysgrifenbrawt ni ysgrifen-yd hi genyf fi, yr wyf yn cyhoeddi fy mod yn ddieuog, a bod fy anrhydedd ac anrhydedd fy nheulu heb ei lychwino.' Effeithiodd geiriau Dreyfus ar bawb, yr oedd yn ymddangos fel dyn yn dweyd y gwir. Arol hyn bu dan arholiad manwl, gwadodd y cyhuddiadau un ac oil, ac er holl allu y Ilys methwyd a'i eiglo. Pender- fynwyd fod arshwiliad y dossier byd- enwog I gael ei wneud a drysau cauedig. Y mae Esterhazy wedi danfon llythyr at Major Carrierre, a chyhoeddwyd ef yn y Matin. Yn hwn dywed na fydd iddo fynd i Rennes, gan ygwybydd mai cynghor plaid fydd yuo. Cyffesa eto mai efe ei hun a ysgrifenodd y bordereau trwy orchymyn Colonel Sandherr. Y mae neuadd y prawf yn amgylchedig gan filwyr. Myn rhai gredu y bydd i'r Ilys anfon Dreyfus yn ol i garchar am ddwy flynedd, ac yna ei ollwng yn rhydd. Amser a ddengys, canys diau y dirwynir y prawf i ben mor fuau ag yw'n bosibl,

ADFERIAD IECHYD. Bydd yn dda gan luaws o ffryndiau Mr Wm Jones, y Beili Glas, Twynyrodyn Merthyr, ddeall ei fod wedi ei adferyd i'w iechyd ar ol bod dan Operation fl in iawn Hyderwn y daw eto i gael llwyr iachad Ystyrir Mr Jones yn foneddwr parchus a charedig iawn, ac yn llywodraethu ei dy i foddlonrwydd pawb. Yn y Beili Glas heb ail ei glod.-saif Ein Jones wych gydnabod; Ar y fainc dylai'r gwr fod, Un difyr yw a'i dafod. Gwr cynes, da hanesydd,-yw William A hwyliog ddyddanydd; Noddwr Ilen yr awen rydd, A hynaws gar awenydd. ALA w TYDFIL.

GWAUNCAEGURWlflN. Er fod yn yr ardal uchod ugeiniau lawer o ddarllenwyr hen a chyson o'ch papyr clodwiw, anaml iawn er hyny y gwelir ei henw o fewn colofnau y DARIAN. Ond yn sicr i chwi, ardal ar ei chynydd ydyw I Gwauncaegurwen, ac arwyddion cynydd a ganfyddir ar bob llaw. Eleni, am y tro cyntaf erioed, bwriada yr ardal fabwysiadu un o arferion mwyaf poblogaidd yr oes- sef yr arferiad o gynai yr hyn a elwir yn Athletic Sports.' Ctedwn nad oes man mwy dymunol yn y byd er cynal chwar- euon nag yma. Er nag gall yr ardal ym- ffrostio fod ganddi Barc gwych, eto y mae ganddi un o'r common lands mwyaf cyfleus yn Nghymru at gynai chwareuon o'r fath-yn sefyll mewn man braf ac iach- us, a golygfeydd prydferth oddiamgylch- Mewn gwirionedd, y mae treulio diwrnod ar y Comin yma, a sugno o'i awelon grymus, yn gwneud i un deimlo fel dyn arall. Ar y Comin hwn y bwriedir cynal y Chwareuon-y mae yn ddigon eang i gynwys holl drigolion y Byd a'r Bettws, ac yn fan mor wastad, fel nas dymunir cael ei well. Ac yn ol pob arwyddion, vmddengys yma Sports digyffelyb, a3 y ceir ymgyrch rhagorol. Y mae y Commin yn frith bob hwyrddydd gan wyr traed a gwyr meirch yn ceisio gosod eu hunain yn barod i ym- drechfa. Canfyddir ag olwynegwyr yma bob awr o'r dydd, ac o bob rhan o'r wlad. yn ehedeg, gallem feddwl, o gylch y trazk ardderchog sydd wedi ei barotoi gan y pwyllgor diwyd. Gobeithio y try pethau allan yn ol yr arwyddion, ac y ceir hin ffafriol, yna yn ddidrladl bydd Awst y 26ain yn ddiwrnod mawr yn Gwauncaegur- wen. GER-Y-GRAIG.

NODION TRAMOR. Yn nhalaeth newynog Samaria, yn Russia, y mae dyn o'r enw Prokopi -Makaroff yn boni mai lesu Grist wedi ail ymgnawdoli ydyw ef; a mai ei neges fawr ydyw dangos i'w gydwladwyr pa fodd y gallant hwy osgoi barn newyn yn y dyfodol. Y ffordd hono ydyw dychwelyd yn ol at Dduw, a gadael eilunaddoliaeth. Y mae y Makaroff hwn wedi llwyddo i gael llawer o ganlynwyr. Dywedir nad oes un gwlad yn Ewrop mor hawdd coai sect newydd o'i mewn na Rwssia. Yn eu hawydd am ryddid a gwell byd y mae y bobl yno yn barod i droi at rywun a wnaiff addaw diwygiad iddynt.

PONTYBEREM. Da genym i'r' personau canlynol fod y 1 wyddianus yn yr arholiad mewn Mechanism H W Seymour, Elementary First Oliver D Beynon. Elementary Second George Roberts, eto Walter T Rees, eto Dymunir ar i'r holl a eisteddodd yn yr arhol iad i gadw yn ofalas y Log Table a gawsanl gan y bydd yn ddefnyddiol iawn y tymho nesaf. Bvdd y tymhor nesaf yn.dechreu yr wythno cyntaf yn mis Medi. r

RHYBUDD. Prize Drawing Cyfrinfa Morgrugyn Pant glas. Bydded i'r personau hyny sydd a llyfrau i' Drawing uchod wneud pob ymdrech i'w hanfo] i fewn yn nghyd a'r Duplicates a'r arian erbyi Awst y 27ain, gan y bydd y Drawing yn cym eryd lie ar Medi y 4ydd. Dymunir yn daer an gydymffurfiad a'r uchod, fel y gall pawb gae yrunchwareu teg yn y tyniad. Danfoner > Ilyfrau yn ol os heb eu gwerthu, gan y byd( hyny yn rhoddi boddlonrwydd i'r pwyHgor. 0 oes rhywrai yn chwenych cael Ilyfr neu lytrai gellir eu cael ond anfon am danynt at yr Ysg. Dros y pwyllgor, E. DAVIES.

YSTAIYFERA. Glofa Pwllbach. Owing to the Notice tendered by the workmen we the undersigned, do hereby agree thai the matters involved in the List (Nu 2)shalj go to arbitration. In case of the arbitrators failing to agree on any poiut or points, it shall be decided by an umpire, to be ap- pointed, and the agreed prices to be paid from the 22nd day of May, 1899. In case of any points not being settlel when the first payment is due to the workmen, or subse- qnent payments, the estimated amou nt shall be paid or deducted on final settle- ment. We, the undersigned, on behalf of the workmen, agree that the colliery shall- be kept going from date during the arbi- tration, and agree that the decision of the arbitrators or umpire shall be final, and the List made shall be the future price List at the Colliery Both parties do hereby agree to accept the Umpire's award. Wedi llawnodi hon, gweithiasom yn ddiddig am chwech wythnos cyn cael dyfarniad y cyf- lafareddwr, a bu ymgodymu caled rhvngddynt, a gwaredwyd ni rhag cael Umpire, gan nad pwy fuasai y person hwnw, ac o'r diwedd daeth y llechres i'n dwylaw, ac y mae erbyn heddyw yn Haw pob gweithiwr yn argraffedig, ac yr ydym yn mwynhau ei breintiau. Dyledswydd arnom wrth fyned heibio ydyw talu teyrnged o ddiolchgarwch i'n cyflafareddwyr. m. eu gwasanaeth ffyddlon a gonest drosom. Maent wedi ein gosod ar yr un llwyfan a gweithfeydd ereill Wedi llawnodi y llechres newydd, rhybudd iwyd y meistri i dalu pay bach i'r gweith- wyr yn ol dyfarniad y cyflafareddwyr, ac yr oedd tri taliad wedi myned drosodd. Hyny a wnaethant yn rhanol, a thalasant yr haliers, y stokers, a'r door boys, y Sadwra canlynol, gan anwybyddu dwsin o lowyr, ac ambell i labrwr o'i ol-enillion. Boreu y Llun canlynol, cyf- lwynodd y pwyllgor restr o'r rhai oedd heb eu tain i'r meistri, gan eu hanog i dalu yn ol y cytundeb, a'u rhybuddio ar yr un pryd nad oeddem i ail gychwyn gweithio nes oeddent yn cyflawnu dyfarniad y cyflafareddwyr. Treul- iasom saith niwrnod ar streic, a thalwyd yr arian yn llythyrenol i bawb drwy ddwylaw ein cyflafareddwyr ni yn ol y rhestr newytld, oddi- gerth un neu ddau, a hyny o fewn ein cyfrinta. Wel, dyma i chwi fel dosbarth amlinelliad brysiog o'n helyntion. Yn awr, ynte, gydweithwyr, pa ddeddf ydym wedidori? Paham na chaem fudd y gym- deithas yn nydd y frwydr? A wyddoch chwi ein bod fel glofa fechan o undebwyr rheolaidd i' gyd o flaen y lefel hVd at y screen ? Yr ydym yn hvderu nad oes un o honoch wedi codi ei gwmbwlet yn ein herbyn gyda'r meistri. Neu. a oes un o honoch a wada y ffaith hon 1 Onid cynllun a sylwedd ein mis rh/budd oedd y cyf- lafareddia 1, ac onid dyfarniad y cyflafareddiad a thalu hwnw a wnaeth yr annghydfod? Ym- helaethwn eto-A oes un o honoch o Maes- marchog hyd Trimsaran eill ysgaru ein mis rnybudd a'r cyflafareddiad oddiwrth eu gilydd? Dywedwnyngroew. Nacoeeun. Yr oeddem yn honi ac yn hawJio un taliad, beth bynag, ar gyfrif ein rhybudd a'n cytundeb, pe gorfyddai i hwnw ddyfod a ni trwy law ein cyf- lafareddwyr, fel y digwyddodd. Dywedwn eto, ac y mae yn werth ei ail adrodd-nid er mwyn hunanles, teimlwn yn fawr fod cynrychiolwyr glofeydd haner undebol wedi codi eu llaw yn ein herbyn-oud y mae yn llawen genym eich hysbysu ein bod yn ansigle- dig ar graig ein mis rhybudd heb arnom ofn ustusna thwrne, boss na stwmpyn, yn yr amgylchiad hwn, ac yr ydym wedi cyflawnn i mewn gweithred yr hyn a glvwsom gan oraclau ein Federation yn Abertawe yn ddiweddar-hyny yw, anogai Mr Harvey a Mabon i ni ymladd ein brwydrau gartref, i fod yn undebwyr gonest yn y talcen, ac yn yr heading a chyfrinfa y gwaith. Hyny a wnaethom yn ffyddlon, gan dalu gwarogaeth i'n Dosbarth. Wrth derfynu, yr ydym yn apelio atoch fel ein cydweithwyr trwy y glofeydd, am i chwi i ail ystyried ein hachos gyferbyiv a'r Cwrdd Misol nesaf. Nid er mwyn y pr'is, cofiwch-yr ydym yn darllen wrth wep ambell i gynffongi ei fod wedi cael ei flasusfwyd, a mwy na hyny, rhag bod heuliau cyfalaf yn gwenu ar dwm- pathau trais a gormes, a chyfaneoddi llyfrau duon i ni sydd a'u dail yn ddigon sur i dynu dwr o ddanedd callestr. Yr eiddoch ar ran y lofa, Y PWYLLGOR.

NODION 0 RHYMNI. Yr wythnos gyntaf o Fedi, ymwelir a ni yma gan Undeb Bedyddwyr Cymru am y flwyddyn hon, er fod y tywydd yn sych a'r dwfr yn brin. Beth bynag, fe wnawn ni ein goreu i'w gwneud yn gysuius tra byddont yma. Yr wyf fi yn bwriadu cael wythnos farddol, ac wedi cael addewld am Llifon o'r Gogledd a Gwili o'r De i letya yma am yr wythnos. Y mae y Parch. G. Griffiths, gweinidog gweithgar a doniol Penuel, wedi bod trwy yr wythnosau poeth yn Chwysdochn a chestduchan yn chwilio am letai i'r proffwydi, ac wedil cael derbyniad serchog gan y Khymniaid o bob enwad, ac yn y fargen weiyau r byrddau at wasanaeth rhyw dri cnant o y'emJdogion a chynrychiolwyr. Dysgwyliwn i bob ysgrebyn o Fedyddiwr o fewn cylch ugain milldir dalu ymweliad a Rhymni yr wythnos hono, a llawer Annibynwr, a Jones, Abercanaid, yn eu plith i ysgwyd llaw a Hughes, Mountain Ash, heb ddolur ar ymen- ydd yr un a byddai yn werth i Jones, To an, a'r Methodistiaid anghofio ystyron y berfau bapto, baptizo, a baptisma, a dyfod yma am dro i fwvnhau un o bregethau y Parch. John Thomas, M.A., Lerpwl. Yr ydym ni yma am wythnos yr Undeb yn bwriadu anghofio sect- yddiaeth. Dechreua yr Undeb nos Lun gyda cbyfarfod cyhoeddos dan lywyddiaeth Mr Richd. Hughes, Llanberis. Boreu Mawrth cychwynir yr Un- deb ar ei waith dan lywyddiaeth y Parch. Charles Davies, Caerdydd, llywydd yr Undeb am y flwyddyn. Prydnawn yr un dydd cynelir cyfarfod y Genhadaeth Gaatrefol a'r Symudiad Ymosodol, dan lywyddiaeth Mr Alfred Thomas, A.S., ae yn mbellach yn mlaen yr un dydd cynelir cyfarfod Undeb yr YsgoHon Sabbotbol dan'Iywyddiaetn Mr W. Lewis, Pendarren; ac yn yr hwyr gyfarfod cyhoeddus dan lywydd- iaeth y Parch Charles Davies, ac yr anerohir y cyfarfod gan Brincipal T. F. Roberts, M.A., ar Ymneillduaeth ag addysg;' Mr D. Lloyd George, A.S., ar I Ymneilldneeth a gwleidydd- iaeth;' y Parch W. S. Jones ar I Ymneilldu. aeth a chenadwri ysbrydol.' Boreu dydd Mercher am iianer awr wedi saith, cyfarfod gweddi dan lywyddiaeth y Parch W. Jones, Darrenfelen, a»j)harhad o hwn fydd cyfarfod blynyddol Fund yr Enwad dan lywyddiaeth Mr S. O. Edwards, Caerdydd. Am haner awr wedi deg, Cynhadiedd yr Undeb dan lywyddiaeth y Hywydd, pryd.y ceir jranerchiad o'r gadair. ar gvflwyniad y gadair iw olynydd. Yn y prydnawn, cyfarfod Dirwest yr Undeb, dan lywyddiaeth y Parch J. Prichardy Tonyr- efail, a dilynir gaD bwyllgor y llvfrau a phwyll- gorau ereill. Yn yr hwyr cvfarfod cenhadol dan lywyddiaeth y bar-gyfreithiwr. Mr M. Roberts-Jones, Caerdydd; ac anerchir y cyfar- fod gan Dr J. A. Morris, Aberystwyth, a'r Parch Hugh Jones,IBlae -ywaun, ac hefyd un o'r cenhadon sydd newydd ddychwelyd adref am dro. Boreu ddydd Iau, am ddeg, traddodir pregeth yr Undeb gan y Parch Moses Roberts, Ii festin- iog, ac yn yr hwyr pregeth neillduol i'r ieaenc- tyd gan y Parch R. E. Williams, Llandain, Cawn bregethau gan yr enwog Barch John Thomas, M.A., Lerpwl, ac ereill nad ydym wedi cael y manylion am danynt eto. "Coming events cast their shadows before them," meddai y bardd, a thebyg mai rhyw- beth felly oedd cymanfa cryts Ysgol y Parch J. Hathren Davies Cefncoedycymer, gynaliwyd yn Seion gyda ni y Sabboth diweddaf, o tiaen yr Undeb mawr y eyfeiriwyd ato yn barod. Y boreu am ddeg, dechreuwyd y cyfarfod gan Mr E. Jones, (B), Ynyshir, a phregethwyd gan Mr R. G. James, (A), Troedyrhiw ac adrodd- wyd gan Miss E. A. Jones, Pendarren. Am ddau dechreuwyd gan Mr E. Jones, a phre- gethwyd gan Mr W. Morgan, (M.C.). Hirwaun. Am chwech dechreuwyd gan Mr J. E. Jones (A.), Dowlais, a phregethwyd gan D. Morgan, Rhymni, a Miss Jones. Yn Moriah, am ddau, dechreuwyd gan D Morgan, a phregethwyd gan J E Jones, a Miss Jones. Profodd yr hogiau, a'r hogen fod dyfodol disgiaer o'u blaenau a lion genym ddeall fod ein cynyrch lleol ni yma -Mr D Morgan-cuwch ei ben a dweyd y lleiaf. Yr oedd yn bleser gan y Rhymniaid roddi ychydig bres yn y blwch pan basiai i gynorthwyo talentau mor ddysglaer i hogi eu crymanau i fyned allan i'r cynhauaf mawr. Blin genym oedd ddydd Gwener diweddaf, weled claddu Mr David Davies, Signalman, o'r lie hwn, pen dalar deugain oed. Yr oedd yn gymeriad syml a didwyll. Gwasanaethodd am flynyddau fel Ysgrifenydd Undeb gwasanaeth- wyr y relwe yn y Ilehwn, a bu yn aelod def- nyddiol o Eglwys Loegr o'i febyd i'w fedd. Y Typhoid Fever a'i torodd i'r bedd mor gynar, a llefodd y dwymyn beryglus hono i'w gyfan- soddiad drwy arogl gwenwynig yr afon oedd yn pasio heibio y box lie gweithiau. Pa hyd ca yr afon hon gael ei anmhuro fel hyn nes ei bod yn farwolaeth i breswylwyr ei glanau? Bwriadodd y Crewr i'r afonydd fod yn fywyd a mwynhad i'r bobl; ond dyma hwy mewn gwlad wareidd- iedig, ac yn yr oes olen hon, yn cael eu llygrua budreddu nes i'w sawyr tod yn angeuol. Yr ydym yn dal Cynghor y Dosbarth yn gyfrifol am yr esgeulusdra gwarthus hwn. Achosir y typhoid bob amser gan sawyr afiach budreddi. Dywedodd meddyg enwog unwaith,- Am bob achos o dwymyn y typhoid, fe ddylai rhywun gael ei grogi. Felly, fe ddylai un o'n Cynghor- iaid ni gael ei grogi ar unwaith, oblegyd y Cyngnor sydd yn gyfrifol am adael i afon ddi- wair Rhymni gael ei anmhuro i'rgraddau hyn. Yn hytrach na gwneud dim yn bersonol, gwell fyddai bwrw coelbren a saethu yr un y disgyno y coelbren arno, fel rhybudd i'r Ileill. Beth yw y rheswm fod y Tories mor hoff o ddyfod a meddyson i yoiladd eu brwydrau yn erbyn ein haelod Seneddol, Syr William ? Yn yr Etholiad Cyffredinol diweddaf, daethant allan a Dr Williams, Abertileri. Wedi i hwnw gael y fath gurfa, dyna hwy yn bygwth Dr Jim -gwron pren Johannesburg Raid, arnom ond wedi ofni yr elai i'r un trybini gyda niagjr aeth iddo gyda'r Boers, ni chlywyd ychwanego son am dano. Erbyn hyn, maent yn bygwtb Dr Danford Thomas arnom, a brawd i Dr Jarrod Thomas, Ynad Heddwch, Casnewydd. Rhaid fod y Tories yn ystyried eu hachos yn sal ac yn beryglus glaf, cyn eu bod yn hel yr holl feddygon ato. k Mae Byddin yr lachawdwriaeth wedi gwneud ymosodiad amom ni yma yn bresenol. Maent wedi ceisio amryw weithiau yn flaenorol, ond wedi methu cwympo ond ychydig fenywod ac ambell i ddyn ddylasai fod yn fenyw. Hyderwn y byddant yn fwy llwyddianns y tro hwn. Mae Mr Ben Rees, ac ychydig gyfeillion yn myned i actio y Samariad trugarog, drwy fynd a rhyw ddeugain o'r hen bobl drowyd allan o'n gwaith gan y Ddeddf lawndal, i'r Fenni am dro, a rhoddi ciniaw a the iddynt yno. Os dal y pres, cant wisg newydd erbyn y gauaf bob un. Dydd lau, yr wythnos nesaf, bydd Dyfed yn dyfod a-Gwlad y dyn du—i'w dadleni yn Brynhyfryd, Rhymni, ac yn un o'r golygfevdd disgyliwn ddarlun o'r ferch ddu hono fu mor agos a dwyn ei galon ond gall marched ein lie ni ddyfod i'r cyfarfod yn galonog ac yn 11u car- iadus, oblegyd mae y llineil ganodd Eos Dar ar ben y Maen Liog yn Nghaerdydd pwy ddydd yn dal yn wir o hyd— Mae Dyfed heb ei ddala.' O WAIN GLYNDWR.

CWMDAR. Marwolaeth. Prydnawn dydd Gwener, Awst y 4ydd, yn 58 mlwydd oed, bu farw ein chwaer anwyl, Mrs Leah Lewis, anwyl briod Mr John Lewis, peirianydd, Bwllfa, yn ei phreswylfod yn Bwllfa road. Yr oedd yr ymadawedig wedi nychu am rai misoedd, ond tua pythefnos yn ol darfu iddi ddyoddef poenau arteithiol, a dy- munai ar ei phlant j weddio ar i Dduw ei chymeryd o'i phoenau. Yr oedd yn wraig rin- weddol, ac yn nodedig am ei hufudd-dod at ei dyledswyddau, ac yn barod bob am°er i weini cymwynas. Yr oedd yn aelod ffyddlon gyda'r Methodistiaid yn Nghwmdar, a gwel y frawdol- iaeth yno golled ar ei nol. Daeth tyrfa fawr yn nghyd y Mercher canlynot i'w marwolaeth, er hebrwng yr hvn oedd farwcl o boni i fynwent gyhoeddus Aberdar, pryd y gwasanaethwyd gan y Parch D J Jones, ei gweinidog. Siarad- wyd hefyd gan y Parchn William Thomas, Nebo, Cwmdar, a Thomas Jones, Carmel, Aberdar. Gadawodd briod a phump o blant i alarn ar ei hoi. GALARWR.

BETHEL, CAPEL Y BEDYDDWYR ABERNANT. ABERDAR. Cynelir Gwyl De y capeluchod, dydd Llun, Medi yr lleg, 1899, te ar y byrddau am dri o'r gloch. Hefyd, mewn cysvfltiad a'r te parti cynelir Cyngherdd-Eisteddfod y nos Iau dilynol, Medi y 14eg, pryd y gWilsanaethir gan rai o brif gantorion yr ardai, a ciian yr Aber- nant Male Voice Party. Drachefn, rhoddir y gwobrwyon isod- I'r Soprano neu Contralto a gano yn oreu unrhyw unawd o'u dewisiaid fa hunain, gwobr o 10s 6ch, I'r Bass, Baritone, nen Denor a gano yn oreu unrhyw unawd, gwobr o '0s 6ch. I'r hoD a gano yn oreu v geirian, 1 0 fryniiu Caersalem.' ar don y Fwyalchec. gwobr o 5s. Mynediad i mewn i'r te a'r gyngherdd Is.. cyngherdd yn unig, 6ch. Y gyngherdd i ddechreu am 7.30. Beirniad—Mr John Evans, A.C., Trecynon. Amodau. Ni wobrwyir oni bydd teilyngdod. Ni oddefir unrhyw solo anweddusac anfoesol. Enwau y cystadleuwyr i fod yn llaw yr Ys- grifenydd erbyn nos Sadwrn, Medi 9fed. Dros y Pwyllgor, W. MORGAN, Llywydd. D. THOMAS Trysorydd. J. WALTERS. YSg, 3, Forge Trip. Abemant, Aberdare.

Cae o Haidd, I Syhvais ar gae o un erw ar ddeg yn cael ei dori. Wrth beiriant yr oedd tri o geffylan mewn gwedd ragorol. Clywais enwi Bonnie' fwy nag unwaith. i'r oedd pedwar o weithwyr ar y cae, ac yn eu plith henafgwr o olwg Gymroaild.

Cyrchm Gwenith. Heb fod yn mfiell gwelais wenith yn cael ei gludo l ddtadosrwydd ar wagen. Deuwyd ag ef drwy beol gnl, ac yn carilyn y llwyth yr oedd ci bychaa pert ei wedd. Buasai yr olygfa hon yn gwneud pictiwr atdyniadol.

Hen Gymro. Cefais ymddyddan gyda un o hen breswylwvr St Athan. Yr Cledd wedi byw. meddai, yn yr un ty am ddengain mlynedd. Ei oed oedd 76. Gofynais os oedd rhai hynaeh nag ef yn y pentref. Deallais ef YD dweyd Na, ond mae twsgid yr un oedran a fi 'ma.'

Yr Ardal. Un amaetbyddol ydyw. Gwelir yma ohon maddwl a gweitbgarweh ein tadau. Sylwais ar fwtliynau to gwellt, ac ami i Fwthyn bach melyn fy nhad.' Cedwir y tai yn lan iawn, a'? yr oeddynt wedi eu gwyngalchu gyda chwaeth a gofal.

Crefyddol. Rhoddir syiw i achosioa crefyddol. Clywais fod achos gan y Methodistiaid, y Wesleyaid, ac wrtb gwrs, yr Eglwys Sefydledig. Yma y mae Mr T W Lewis. Stipendiary Caerdydd, yn preswylio, ac mae'n fangre brydfertb.

Aberddawen. Saif y lIe hwn heb fod yn mhell o St Athan. Pan yn cyfeirio ato, teimlais iach awelen y mor. Lie agored ydyw, ac y mae dau owestdai yma-yr un niter o dai ereill, Cwynid nad oedd yma haner nifer y bobl arferol, sef pleser feibion a merched. Lie hyfiyd yw o swn y byd, serch byny.

Ei Neillduolrwydd. Ceir vma geryg calch o'r defnydd goren. Y mae y traeth yn dweyd hyn. Gorchuddir ef gan wely o honynt. Mae y graean mor dyner a wan bin. Mae gwerth mawr arno; altwn feddwl. Hoffai y plant ei lanw i lestri bychain a cherdded arno yn droednoeth. Gwelais bwynt yn gwnend hyn.

Aberthaw. Gwelir fod yr enw roddir yn gyffredin yn rhanol Seisnig. Eglurais ystyr aber' yr wyrb- aos ddiweddaf. Meddwl thaw yw toddi. Fe irferir y gair genym fel mae'n toddi yn awr/ sef ar ol rhew. Mae y ceryg caleh yn derbyn yr un eglurhad. Dywedir y toddant yn rhwydd iawn gan wres y ffwrnes. Tebyg y cofleidir yr ?nw Aberthaw yn wahanol i Aberddawen, er mwyn hwylusdod masnachol yn benaf.

Pobl Grefyddol. Cyfarfyddais yma a rhai o breswylwyr Llan- oleddian, ger Pontfaen. Cefais eu bod yn perthyn i'r Bedyddwyr, Nid oes dyled ar yr iddoldy. Y gweinidog yw y Parch Owen Jbnes, ic y mae yr achos yn llewvrchns.

Gweithgarwch. Mae cangen o'r eglwys uchod wedi ei sefydlu rn Llanbleddian. Costiodd yr adeilad tua chant t haner o bunan. Gofelir am ddyfodol y plant, ?an fod yn nhrysorfa yr Ysgol Snl ddeg punt tr gyfer caal llyfrau iddynt. Argyhoeddwyd fi :od y cyfeillion yn derbyn lies gyda'r gwaith la.

Hen Frodorion. Hysbyswyd fi fod Mr Thomas George, Llan- )leddian, tua 90 mlwydd oed, ac tod Sian Lewis )'r un lie yn 100 oed y mis hwn. Clywais na fu rr hen Gymraes barchus hon yn mhellach na )owlais yn ystod ei hoes. Mae yr ardal yn jorwedd mewn man hvfryd, ac nid rhyfedd Irenym fod pobl yn byw i weled oedran mor iddfed.

Dychwelyd yn fy ol. Wedi trenlio rhai orian yn nghwmni buchedd* tl hyn, cyfeiriais fy ngolwg i Lanilltyd Fkwr. Sdrychais a fedrwn o gwmpas, gan fod gwaith lysgu genyf pa le bynag yr af. Eithriad hefyd mi gyfarfod a dyn na wnaf ddysgn rhywbeth luddiol ganddo, ac mae n onest i mi gydnabod lyn yn gystal a'i deimlo.

Ysgol Sabbothol.. Pan gvferbyn a gorsaf o'r enw Gilestone ar inell Bro Morganwg gwelais rai canoedd o )obl drwsiadus yn eyfeirio i gae cvfagos. Fe ichosodd yr olwg arnynt i mi holi o ba le yr oeddynt wedi dod. Y mae gofyniad fel hwn yn )ddefol yn ystod yr haf. Cefais mai cyfeillion )erthynol i eglwys Gynulleidfaol y Tabernacl, 3arry, oeddent.

Cawod o wlaw. Disgynodd gwlaw pan oedd yr aelodau yn nynedircae. Cysgodais yn y berth am ych- rdig amser, ac wedi hyny o dan dderwen lalfrig. Cefais gwmni o dan yr olaf, sef Mr 3d Jones, eyfaill serchog yn perthyn i'r eglwys ichod, a'i frawd, Mr James Jones, Clydach /ale. Gwenodd yr haul eto, a daeth yn hindda —fel y dywedid gan ein cyndeidiatl-er ein nawr lawenydd.

Galwad i De. Daeth cyfaill yn naturiol i ofyn i'r rhai oedd jyda mi ac ereill i ddyfod i de. Er fy syndod yr >edd gwahoddiad i minau. Ymddengys fod Lmryw yn fy adnabod fel awdwr Nodion Min r Ffordd.' Yn onest, teimlais ychydig yn swil vrth fyned i'w plith. &

Wrth y Bwrdd. Gosodwyd fi wrth fwrdd yn llawn o ddan- jeithion blasus. Wrth fy ochr, yr oedd Mr ihomas, golygydd y Barry Herald,' a chyf- sillion ereill. Yn gweinyddu yn serchog arnom rr oedd Miss Evans, chwaer y Parch J T Evans, ,rynt Bodringallt, yn awr o Cynwil. Synais ei jweled, gan fy mod yn gyfarwydd a hi pan yn )yw yn Ystrad Rhondda. Bydd yn dda gan ei )od yn gysurus iawn.

AweJ y Nawn. Fan yn cymeryd llnniaeth, yr oedd awel y iawn yn hyfryd iawn. Deuai atom o gyfeiriad 7 mor fel i'n lion sirioli. Yr oeddwn yn eistedd ) dan friganpump o dderweni-yn well, efallai, ieri. NI chefais fraint felly o'r blaen. Cawsom idifyrweh wrth ddefnvddio y llwy bren i :elysu y te a siwgr. Yr oedd y byrddan weli ?u rhanu yn drefnus yma a thraw, a'r bonedd- gesHU yn gweinyddu gyda deheurwydd eu lwylaw tyner, fel y gallant wneud.

Cerddoriaeth. Daeth hyn o dan sylw wedi codi oddiwrth y bwrdd. Awgrymodd un cyfaill fod y Method- istiaid yn fwy boff o ganu lleddf nag un enwad arall, neu yn bytrach fe ofynodd os nad oedd hyny yn iawn. Cyfaddefais nad oeddwn wedi rhoddi ystyriaeth i hyny. Modd bynag, Bsboniais y rheswm paham yr oedd cynulleidfa- oedd .yn canu allan o dune, fel y dywedir. Fynychaf llaithder wna hyn. Cydunwvd hefyd a mi mai ein cwymp fel cenedl fu yn achos i ni fod mor ffafriol i ganu lleddf.

Boneddigion Adnabyddus. Yn ystod y prydnawn gwelais ar y cae y Parch Ben Evans. gynt o Lloyd street. Llanelli, ond Taberracl, Barry, yn awr; Mr Meredith, gynt oruchwyliwr tanddaearol, Blaenilechau; Mr Lewis, brawd Mr John Lewis, arweioydd cor Efail Isaf, ac ereill. Teimlaf yi^ddiolchgar am y serchawgrydd a estynwyd i mi, a hyny mor annysgwyliadwy. Mae y Bank Holiday wedi myned yn ddydd i osod arfan gweithio i lawr bron yn gyffredinol erbyn hyn.