Welsh Newspapers
Search 15 million Welsh newspaper articles
7 articles on this Page
! POLITICAIDD A SENEDDOL.
POLITICAIDD A SENEDDOL. Bu dau siaradwr ar eu traed yr wythnos ddiweddaf, Yr ydym yn gwybod fod mil- oedd lawer wedi bod yn siarad, ond dim ond dau wrth yr holl genedl, a'r ddau hyny oeddynt SYI'J Michael Hicks-Beach a Syr George Trevelyan. Y mae y ddau ddyn hyn mor alluog. ac wedi cael y fath brofiad, fel y gwrendy y wlad arnynt. Nid ydynt o'r un golygiadau nac yn perthyn i'r un blaid wleidyddol; ond y mae y ddau wedi bod yn llywodraethwyr yr Iwerddon, ac felly yn awdurdod gan eu pleidiau ar v pwnc gor- bwysig hwn. Myn y Weinyddiaeth aRWV- byddu hwn, a gwneir ymdrech pan gyfer- fydd Ty y Cyffredin i gau genau pawb arno, ac Did oes dim yn sicrach na bydd yr ym- drech yn llwyddianus mewn un ystyr, ond ynwaeth nag ofer mewn ystyron ereill. u* Siaradodd Syr Michael wrth ei etholwyr yn Bristol, a goddefer i ni ofyn wrth fyned heibio, pa bryd y bwriada yr aelodau dros Ferthyr anerch eu hetholwyr ? Yn absenol- deb Mr. Gladstone ac Arglwydd Churchill, meddai Syr Michael, y mae yn rhaid i mi a'm cyffelyb bwyso ar y pwnc Gwyddelig, yr hwn na ellir ei anghofio os na eHir symud yr Iwerddon i borthladd New York, Ni ddywedodd paham i New York mwy na rhyw fangre arall, ond nid yw hyn mor bwysig, canys ni ellir symud yr Ynys o'r man y mae yn bresenol, a'r cwestiwn pwysig yw pa fodd i'w llywodraethu. Siaradodd I Syr Michael dipyn yn anibynol ar hyn, ac ni foddhaodd yn hollol ei blaid ei hun, ac wrth gwrs, ei wrthwynebwyr. Pan y siarada Ardalydd Salisbury yn gyhoeddus neu un o'i weinidogion, yr Iwerddon yw baich mawr eu hareithiau, ac y mae llythyrau byrion, pwd- ion ac adgas Mr. John Bright ar y testyn hwn yn hollol annheilwng 0 hono, ac wrth fodd calon Toriaid penfeddal Tredegar a Ilawer man arall. Profa y cyfan mai hwn yw prif bwnc y dydd, ac y bydd yn rhaid ei benderfynu cyn hir. *u* Nid yw ef dros Home Rule, a chyfaddefa fod y Gwyddelod braidd i gyd am hyn, yr hyn a wadir gan Mr. Bright; ond pwy sydd yn gwybod oreu, neu yn well na'u hen lywodraethwr yn Nghastell Dublin. Ofna fod teimlad angerddol yn erbyn Lloegr yn yr Iwerddon, a bod yr etholwyr wedi eu gwenwyno gan y National League. Nid yw yn hyderus y gellir darostwng hwn drwy lywodraeth ormesol am ugain mlynedd, er mai hyn a grybwyllir ganddo fel y feddyg- iniaeth gyntaf. Ond, meddai, mae yn rhaid rhoddi cymaint 0 his i'r Gwyddelod yn eu hachosiou cartrefol ag a nodwyd i'r Alban- iaid. Y mae yma Home Rule, ac mae y blaid Doriaid wedi galw Syr Michael i gyfrif, a'i atebiad ydyw fod yr hyn a lefarodd yn Bristol yn rhan o'i gredo er's blynyddau lawer. Ni fyn Home Rule Mr. Gladstone, ond beth sydd mewn enw, os cyfaddefir yr egwyddor. Nid yw yn erhyn coercion, ond dywed yn bendant fod y Llywodraeth wedi gwneud camsyniadau pwysig. Yn Nghymru ac yn SwyddBenfro y llefar- wyd gan Syr George Trevelyan, ac yr oedd dysgwyliad mawr am dano i'r bwrdeisdrefi haner Toriaidd hyn. I leoedd gweiniaid yr a Syr George, a dywedodd yn ddiamwys wrth wyr Radicalaidd Merthyr, nad oedd ei angen yno. Bu y gynadledd yn llwyddiant yn mhob ystyr, a dylai y wlad yn gyffred- inol ddiolch i awdurdodau y Federation am ddwyn oddiamgylch gyfarfodydd fel hyn. Y maent yn bared i weithio ond cael cym- horth arianol gan Ryddfrydwyr Deheudir Cymru a Sir Fynwy. VJR Er mor uchel y dysgwyliadau, ni siomwyd Radicals y Deheudir yn Syr George, ac y mae lIe i gasglu y bydd dychweliad Mr. L Lewis Morris yn ffaith cyn hir, a sedd Mr. William Davies yn fwy dyogel nag erioed. Baich araeth Syr George hefyd oedd y pwnc Gwyddelig, ac nid oes amheuaeth beilach am ei uniawrgrededd ar y mater hwn. Siaradodd hefyd arfgamwri Cymru, yn neill- ag duol, pwnc y degwm a'r dadgysylltiad, addysg ganolradd, a diwygiad yn neddfau y tir. Dywedodd yn hyf nad oes ambeuaeth am ein bodolaeth fel cenedl, a chanddi ei neillduolion, ei harferion, a'i hangenion ei hunan, yr hyn a wedir 0 hyd gan y Times unochrog, sarhaus, a dallbleidgar. Dywedodd Syr George ein bod yn credu mewn cydraddoldeb ciefyddol, a chymwyswn yr egwyddor er dadgysylltu a dadwaddoli yr Eglwys Sefydledig yn .Nghymru. Yr ydym yn credu yn yr egwyddor o gydradd- oldeb, a chariwn hon allan er cael i un dyn un bleidlais. Credwn yn yr egwyddor 0 lywodraethu gan y bob], a chymwyswn hon at reoli y tafarnau a'u masnach. Credwn mewn llywodraeth leol boblogaidd, a char- iwn hyn allan er cael llywodraeth deilwng i Lundain, a llywodraeth sirol i'r holl wlad. Credwn yn yr egwyddor fawr sydd wrth wraidd pob mesur Rhyddfrydol-y dylai y bobl lywodraethu eu hunain, er eu lIe" eu hunain, ac nid fel yn bresenol. A chymwys- wn yr egwyddor hon at yr Iwerddon. Dyma gredo ein plaid, ac y mae y Llywodraeth bresenol yn erbyn ein holl egwyddorion; ond penderfynwn lynu wrthynt er ein bod ar y pryd presenol yn y lleiafrif yn y Senedd, ac ni adawn ein plaid fel y gwnaeth rhai. Y mae yn ddrwg genym eu bod wedi ein gadael-enwau anrhydeddus lawer 0 honynt; ond nid yw eu canlynwyr yn lluosog, a gwyddom y bydd y rhai sydd gyda ni yn y lleiafrif presenol yn gywir pan ddaw tro ar bethau, a phan gawn fuddugol- iaeth, yr hyn sydd mor sicr a chyfodiad yr haul yfori. Yr wythnos ddiweddaf, bu farw un 0 Doriaid hen ffasiwn Cymry, sef Mr. Howel Gwyn. Castelinedd. Yr oedd dros belwar ugain oed, ac yn adnabyddus drwy yr holl Ddeheudir. Bu amryw weithiau yn Nhy y Cyffredin, a chafodd ei ddiseddu amryw droion am lwgrwobrwyaeth. Taflwyu ef allan am hyn gan dref Aberhonddu ym- drechodd ar ol hyny am ddwyn sedd y sir oddiar Mr. Maitlend, ond bu yn aflwydd- ianus. Yr oedd yn garedig a haelionus i dlodion ac ereill, ond ar yr amod y buasent yn ei bleidio, fel yr arferai yr hen fonedd- wyr Cymreig flynyddau yn oL Ca' ei blaid golled, ac yn neillduol Eglwys Loegr, yr hon a amddiflynodd mewn amser ac allan 0 amser. Cyhoeddwyd y dydd o'r blaen gan bapyr Toriaidd Caerdydd fod Mr. Talbot, ein haelod hYDaf, a thad Ty y Cyffredin, yn dyfod i'r dref hono i amddiffyn yr Eglwys. Paradd hyn gryn gyffro yn y gwersyll Rhyddfrydol yn y sir, ac yn mhlith y rhai a gredent yn ngeirwiredd y Mail. Yr oedd yr ysgrifenydd mor anwybodus fel na wyddai fod dau o'r enw Talbot yn y Ty, a gwneid twrw mawr am fod perthynas Mr. Dillwyn Llewellyn yn dyfod gydag ef i ymosod ar y Radicaliaid. Cafodd Mr. Llewellyn gyfleus- dra i wadu nad ei ewythr oedd y Talbot a gydsiaradai ag ef; ond cyfaddefodd y Mail ei anwybodaeth, ond ni wnaeth ymddiheur- iad i'r cyhoedd y tro hwn fel arfer. Nid pob Judas a aeth ac a ymgrogodd, ac yr ydym yn cael un yn y papyr crybwvll- edig yn bwrw ei glafoerion ar ei hen gyfefll- ion crefyddol 0 herwydd iddynt ei ddysg- yblu am anfoesoldeb cywilyddus. Pa beth a wnaf, canys ni allaf weithio, a chardota sydd gywilyddus genyf; af i wasanaeth gelynion fy ngwiad a'm hen gyfoedion, a 3 galwaf fy hunan yn Anghydffurfiwr hyd nes gallaf fyned i mewn i gorlan yr Esgob Lewis o Landaf, yr hyn sydd gamp rhy anhawdd i mi hyd yn hyn. Ni phrisiaf am gydwybod na chrefydd os gallaf, rywfodd, gael bara a chaws, a dyna friwfwyd blasus a ga darllen- wyr Toriaidd Caerdydd oddiar fy mwrdd. **¡. '='<' Sonir llawer y dyddiau hyn am ddileu y gwahaniaeth mawr sydd rhwng cvfreithwyr a chounselwyr, neu far-gyfreithwyr. Gwell fuasai genym pe gallesid difodi y ddau ddosbarth, ond y mae hyn yn annichonadwy yn ngwyneb sefyllfa bresenol pethau. Sonir weithiau am 'ddrwg angenrheidiol,' er y gwad llawer fod y fath yn bosibl, ond os yw, bodolaeth cyfreithiwr ydyw. Y mae y gwaith trwm i gyd gan y cyfreithwyr, ond y rhagorfreintiau gan y bar-gyfreithwyr. Ni cha y cj^ntaf siarad o gwbl yn ein llysoedd I uchaf, ac ni allant gael swyddi ar y faine farnol hyd yn nod yn ein llysoedd isaf. Y mae ganddynt eu camwri, a phenderfynant weithio er cael mwy o chwareu teg yn y dyfodol. Nid oes genym ddim neillduol yn erbyn hyn, os ceir deddf i wneud eu biliau yn fwy rhesymol. Sibrydir fod Mr. Chamberlain ar gael ei wneud yn Llywoaraethwr Canada, ond gwad ef hyn. )l mae mwy nag un blaid am gael gwared 0 hono, ac mae gallu ac awdurdod am bum' mlynedd, yn nghyda £10,000 yn y flwyddyn a llety am ddim, yn abwd lied effeithiol. Y mae ei holl frodyr a'i berthyn- asau wedi eu taflu allan 0 Gyngor Trefol Birmingham, a hyny hefyd er gwaethaf ei gyfaill, Mr. John Bright. Cychwynwyd papyr newydd o'r enw Starr yn ddiweddar yn Llundain, ac mae ei gylch- rediad dyddiol yn barod dros 150,000 o gopiau. Dimai yw ei bris, ac yr oedd gwir angen am dano, canys Undebwyr Papyr yw y rhan fwyaf 0 bapyrau y Brif-ddinas, a'r Echo yn y fargen. Ei olygydd yw Mr. P. O'Connor, y gwr a arferai ysgrifenu llythyr Llundain i'r South, Wales Daily News, ac y mae yn ysgrifenwr poblogaidd iawn ac yn Rhyddfrydwr trwyadl. Gwneir parotoadau ar raddfa eang er rhoddi croesawiad teilwng i Ardalydd Ripon a Mr. John Morley, yn Dublin. Siaredir wrth yr holl wlad yma, a chyhoeddir rhyfel yn erbyn holl ormeswyr yr Iwerddon. Maes y frwydr fydd Ty y Cyffredin, ac y mae digon o arwyddion mai Senedd dymor derfysglyd iawn fydd yr hon sydd ar ddechreu, heblaw fod tua dwsin o aelodau yn y carchar yn barod.
LLANDYBIE.
LLANDYBIE. Y mae genym y gorchwyl anhyfryd yr wyth- nos hon o roddi hanes marwolaeth Mrs Hannah Davies, gwraig David Davies. Pare Ffarm, ger Ammanford, yr hon a hunodd yn angeu dydd Gwener, yr 15dg o'r mis hwn, yn 53 oed. Yr oedd yn wralg grefyddol iawn, a theimla eglwys Caersalem gryn golled ar ei hoi. Yr oedd yn wraig gyflawn lawn yn y teulu. Nid yn gyffre- din y gw elir teale o'r f ath, tad, chwe' mab, a chwe' merch, a'r holl yn weddw ar ddydd angladd en mam. Ei haul a fachladodd a hi eto yn ddydd.' Prif nodwedd ei chymeriad oedd egwyddor gywir, penderfyniad dlwyro, ar cwbl yn cael eu ha-acerddoli gan delmlad cre- fyddol. Yr oedd yn gymydoges dda yn mhob ystyr. Nis gallasai edrych ar ei chymydogion mewn eisiau, ond bob amser, byddai a'i Haw fawr haelionus yn barod i gyfrnau tuag at angen- y tlawd. Un amyneddgar oedd o hyd, 11 Yn ef chymdogaeth bob rbyw bryd, Ni rwgnach byth wrth wnenthar da, Ond d'wedal chalon mi a'i gwna. Llanedi. Ar AARON.
BUDDUGWYR 0 GYMRU YN EISTEDD-FODAU…
BUDDUGWYR 0 GYMRU YN EISTEDD- FODAU AMERICA. Yn Eisteddfod Youngstown, Ohio, am gyfan- soddi Unawd i Faritone, rhanwyd y wobr rhwng Gwilym Gwent (gynt o Cwmbach, Aber- dar), Parson Price (gynt o Aberdar), a Mr. Tom Price, A.C., Merthyr Tydfil.. Hefyd yn Eiste,ddiod Pittsburgh, Pennsylvania, enillodi y bardd ieuanc gobeithfol, Mr. William Evans (Artro), Dolgellau, y wobr am yr Hir a Thodd- aid goreu ar Gyflafareddiad.' Wele y cyfan- soddtad :— Mawrygwn orsedd Cyflafareddiad, Llunydd, adeiladydd cydwelediad I'w dafol urddasol, par, ddewisiad, Yn hwyliog roddwn—mae'n berl gwareiddiad Daw y lion, ddidwyll ynad-i ymyl Adwyon cweryl ar edyn cariad Well done, fechgyn Cymru. Ewch rhago yw dymuniad R. O.
LLANGYNNOR, CAERFYRDDIN-MAR…
LLANGYNNOR, CAERFYRDDIN-MAR W- OLAETII. lonawr 30ain, 1888, bu farw Mr William George, Tyrheol, Liangyunor, yn agos i Gaer- fyrddin. Yr oedd yr ymadawedig yn frawd I Thomas George, Hair Dresser, Aberdar, as i Jehn Jones, 21, Ynyshir-road, Ynyshir. Yr oedd yn aelod dichlynaidd gyda'r Methodisfiaid Calfinaidd, yn wr parchus, ac yn hoff lawn gan ei gymydogion. Cewch hanes ei angladd yn elu nesaf. Heddwch i'w hveh hyd forea y codi. 0 fy anwyl, hoff berth'nasau, Peidiwch a galaru dim, 'Rwyf fi heddyw'n nghwmni'r lesu, J 'Rhwn fa farw ar y bryn Cefais gystudd erchyll yna, Ond yn 'nawr mae wedi tfoi, Y mae'r cystudd a phob ofnau Yn bresenol wedi troi. El FRAWD.
Advertising
Iechyd, Llwyddiant, a Dedwyddwch Tri pheth anhebgorol yw yr ncliod i ddyn os am fwynhau bywyd. Arweinia Iechyd i Lwyddiant a Llwyddiant i Ddedwyddwch, Cyfyd y cwestlwn, Sut i sicrhau Iechyd ? Mewn atebiad, gellir dweyd mai llwybr anffaeledig i gyrhaedd hyny yw trwy ddefnyddfo yn brvdion u h es Blood C3 SEF PRIF FEDDYGINIAETH YR OES At yr holl anhwylderau ag y mae y corff dynol yn agored iddynt. Ffaith a gydna byddir yn gyffredinol yw, mai mewn gwaed anmhur y dechreua pob clefyd. A chan fod Hughes'Blood Pills Yn effeithio yn unioogyrchol ar y Gwaed, profant yn effeithiol i atal a symud unrhyw Glefyd a ddickon ymaflyd yn y cyfansoddiad -dynol, ond eu cael mewn pryd. EFFAITH UNIONGYRCHOL Hughes' Blood Pills 6 YW Puro, Glanhau, a Chryfhau y Gwaed a holl Hylifau y Cyfansoddiad, ac felly Dad- wreiddiant a Chliriant Afiechyd o'r Corff, cryfhant ac adnewyddant, a dygant Iechyd i'r Cyfansoddiad, gan ei ddyogelu rhag bod yn agored i ddoluriau heintus. 0 Ceir prawfion parhaus drwy y blynyddoedd o'u rhinwedd i iachau y clefydau canlynol Diffyg Traul, Dyspepsia, Biliousness, Poen Pen, Poen Cefn a'r Ochrau, Lumbago, Pleurisy, Corffrwymedd, Fits, Nervousness, Gout, Clefyd Melyn, Gravel, Hen Ddis- temper, Spleen, Blast, Scurvy, Clefyd y Brenin, Manwynau, Gwynegon, Clefydau y Croen, Tarddiadau ar y Cnawd, Pendduynod, Cornwydon, Clwyfau, &c., &c. BHYBUDD. Y mae llwyddiant digyffelyb y Peleni hyn wedi achosi llawer i'w hefelychu. Gofaler mynu gweled fod y Trade Mark, "jai 'HUGHES' BLOOD PILLS,' A llun calon, ac enw Jacob Hughes ar Stamp y Llywodraeth ar bob blwch; heb hyn, twyll fydd. Ar werth am Is. l £ c., 2s. 9c., a 4s. 6c.; gyda'r Post, Is. 3c., 28. 11c., a 4s. 9e., oddiwrth y darganfyddwr a'r percheoog, JACOB HUGHES, D. S., A. Pll. S., MANUFACTURING CHEMIST, PENAETH, OAEDIFF. i Gorucbwyliwr yn America,-Mr. B. D. WILLIAMS, Chemist, &c., Plymoath, Pa., gan yr hwn y gellir cael hefyd COMER'S BALM' a 'HUGHES DROPSY PILLS.' HUGH DAVIES'S COUGH MIXTURE [ I FOR i'N I iA L. L, P Ll E, S P A L' -NDED -1 B 4 pEswon IIugh Davies's pBSWCH COUGH pESWCH — PESWOH Mixture! Llanberis, Ion. 27ain, 1887. Dywed y Parch J. E Owea .— Y mae hen wraig yn Pentraeth, sir Fon, yn dueddol iawn i beswch caled, yn enwedlg ar amserau rhewllyd. Nid oes dim yn y ffordd 0 feddyginiaefcb yn ei lleahau gystal a'oh Cough Mixture' Ei hucig gysur ar y ddaear ebe hi yw y Beibl a Davies's Cough Mixture. Dywed D. Jones, Bethesda, Baugor :— "Anwyl Syr,—Cefais ddwy botelaid 0 Davies's Cough Mixture gan Mr Hughes, Druggist, yn ddiweidar, a dymurvaf ddioich i ^jhwi am dano. Yr oeddwn ya dyoddef er's mfeoedd oddiwrth Beswch a Diffyg Gwynt, ac wedi treie pob mo&liori, ond yn aflwyddiartusl; ond yr wyf drwy eich meidygjuiaeth a¡ ffsel edig wedi cael adfetiad trwyadl, a gwnaf fy ngoreu i gymhell eich darparicetli ar bawb sydd yn dyoddef oddiwrth anhwylderau yr Ysgyfaint." HUGH DAVIES, Manufacturing Chemist, Machynlleth. Gofaler fod enw Hugh Davies' ar Stamp y Llywodraeth. Is lie, 2s 9c, a 4s 60 y botel gan bob Druggist Gyda'r Parcel Post o ucrhyw iaintioli, 3e. yn rhagor. HD ID It ff wm_ TOUJM AB3) MEDDYGINIAETH LYSIEUOL. HUGH DAVIES'S Tonic & Antibilious Pills Darpariaeth lyaieuol at Ddiffyg Treuliad, Poen yn y Cylla, Poen yn y Cefn, Diffyg awydd at fwyd, Surni yn yr Ystumog, Iselder yebryd, anhwylder yr afu. Anmhrisiaiwy at y Kidneys a'r Dwfr. Y mae Davies's Tonic and Antibilious Pills i'w cael gan bob Druggist mewn blychau lIlt. 2- Dyogel bollol i bob oed a rhyw. EISTEDDFOD BETHEL, NEW TREDEGAR. CYNELIR YR EISTEDDFOD uchod yn y Workman's Hall, dydd LInn, Chwefror 1888. Beirniad y oarm :-Mr W. James (Eos Morganwg), Aberaman. Betrntad y farddosiaeth, &c.:—Mr John Evans (loan ab Dewi), Bargoed. Prif ddarn corawl-I Ar Don 0 flaen Gwynt oedd,' gan Dr Parry, gwobr 5p., a Medal Aur i'r arweinydd. I'r cor 0 blant, daE 15 oed,—' It is well with my soul,' 0 Lyfr Sankey, gwobr ,lp. 5s,, a Pkchpipe i'r arweinydd. Am y gweddill o'r testynau gwel y progaam yn awr yn bared, ac i'w gael am y pris arferol gan yr ysgo.,—Dd. Thomas, 19, George-street, New Tredegar, a Dd. Daviep, 109, Greenfield. ABEBFAN, MEBTHYE VALE. CYNELIR EISTEDDFOD yn y lie uchod dydd Gwener y Groglith, Mawrth 30ain, 1888. Beirniad y gerddoriaeth,—Mr D. W. Lewis, F.T.S.C., Brynaman. Y wddoniaeth, See ,—Parch E Rees(Dyfed), Caerdydd. Adroddiadau, y Map, a'r Uaw ysgrifau,— Mr E. Thomas, B S., Mertbyr Vale. Y gelfyddydwaith,—Mr Jas. Goldswortby, Merthyr Vale. I'r parti 0 feibion, heb fod dan 30 mewn rhif, a gano yn oreu I Nyni yw'r Meibion Cerddgar,' gan G. Gwent, gwobr 8p. a chadair hardd i'r arweinydd buddugol. I'r cor, heb fod dan 30 mewn rbif, a gano yn oreu 1 N*nt y Myoydd.' gac John Thomas, gwobr £4, a Metronome i'r arweinydd buddugol. I'r cor 0 blant, dan 15 oed, heb fod dan 80 mewt rbif, a gano yn oreu Ty fy Nhad,' gwel Almanac y Mboedd, 1888, gwobr .£2, a Llyfr Jenkins (S.F.) i'r arweinydd buddugol. Can- lateir i 8 mewn oed gynorthwyo. Am y traethawd goreu ar 1 Gadwriaeth y Sabbath,' gwobr ill. Programs yn barod, i'w cael oddiwrth yr ysgrifenyddiou,—Mr J. Roberts, 12, Victoria Street, a Mr William Jones, Pleasant View, Merthyr Vale, am gelniog yr un. Mr. J. 11. Smith, R.A.M., (Basso) Medalist and Elocutionist, 99, Gloucester Road, Regent s Park, London, Will be home August and September months, and will be open for engagements. Address,-Exeter Inn, Melyncrythan. Mr. J. D Smith at St. James' Hall, London. THE ERA of May 28th, 1887, commenting upon the singing at the Rayal Academy of Music Concert held at St. James, Hall, May 20, says: A Basso of great, merit, Mr. J. D. Smith, was heard to advantage in the Forest Song of Kreatzer. Mr. Smith Las a rich, deep voice, and, with a little development of Its tone, he ought to become a very successful vocalist. He has a true basso profundo voice, not a baritone forced down to the lowernobea." Mae Watkin Roderick, U.O.W., BASSO, BLACKWOOD, Yn agored I dderbyn engagements 1 felrnladu mewn elsteddfodau, I gauu mewn cyngherddau a rhoddi gwerai mewn cynghanedd » gwrthbwynt ar y telerau mwyaf rhesymol. EISTEDDFOD TREORCI. CYNELIR 1 EISTEDDFOD FAWREDDOG TREORCI, LLUN Y PASO, IBBB. 1. I'r cor heb fod dan 150 0 rif a gano yn oreu Great &nd Wonderful are Thy works; 0 Lord,' 0 Last Judgement. Gwobr £ 60. 2. I'r Brass (neu Brass a Reed) Band, ddim dan 20, a chwaxeuo yu oreu The Heavens are Telling,' trefniant R. Da Lacy, gwobr, X8 Beirniad y CMH,—W. H. Cummings, Ysw., Llundain.$ Beirniad yr adrodd,-Farch Wm. Morris (RhosyMg Programs i'w cael am y pris arferol gan yr Ysgrifenydd,— D. DAVIES, Printer, Treorci. Yn ein rhifyn oesaf byddwn yn dechrea ar Nofci Gymrelg Newydd, set cl "John Jones," Un o nofelan goreu Eisteddfod Llundain, ond nid yr un faddugol. BWRDD Y GOLYGYDD. Y mae ya ddrwg genym eia bod wedi gorfod gadael allan laaws o ohebiaethaa yr wythnos hon eto o etsieu gofod, ae yu eu plith Parddno crefyddwyr Coed ciaon. Brechdan i'r Hen Undertaker, Cysylltiad crefyddwyr ardalCoed- duon a'r dafarn, Llith y Gwyliedydd, &o. Pob gohebiaetnau ac Ysgrifau i'w hanfon at "Editor, TARIAN Office, Aberdare." Pob Taliadau ac Hysbysiadau i'w cyfeirio at John Mills, TARIAN Office, Aber- dare."
ENWAU SEISNIG AR LEOEDD CYMREIG.
ENWAU SEISNIG AR LEOEDD CYMREIG. Nid oes pen draw ar hyfdra y Sais ac mewn llawer amgylchiad, nid oes pen draw ar waseidd-dra y Cymro. Nid digon gan y Saeson oedd ein hysbeilio 0'1' darnau brasaf a Inwyaf ffrwythlawn o'n gwlad, a'n gyru ninau i'r cymoedd mynyddig culion; nid digon ganddynt oedd troedio ein hiaith berseiniol allan o'r llysoedd gwladol ac o'r ysgolion dyddiol; ond y maent eto yn gwneud ymgais i ddileu yr hen enwau Cymreig, wrth ba rai yr adwaenid cymydogaethau yn mron o ddechreuad creadigaeth, ac yn gosod yn eu lie ryw fastardd-enwau Seisnig angherddorol a disynwyr. Yn hyn cynorthwyir plant Hengist yn aidd- gar gan epil Die Shon Dafydd. Y mae y tylwyth hyn mor neis achul eumin, a'u tafod mor dew a bloesg; ac y mae eu clustiaumor wrthwynebus i'rhenseiniau Cymroaidd, fel nad oes dim a'u boddia ond troi yr hen enwau Cymreig ymaith yn llwyr. Gellid meddwl fod anallu i swnio llond pen o air Cymraeg yn rhin- wedd, fod Uediaith Seisnig ar y tafod yn brawf o foneddigeiddrwydd; a digrif dros ben yw gweled y giwaid yma yn gwneud gwynebau, ac yn ysgrywio eu cegau, pan yn ceisio swnio enwau rhai lleoedd. Y mae yn ddigon o pantomime, mewn difrif. Ond y mae 61 bwyell teulu Die Slion Dafydd a'r Saeson i'w gweled yn alnlwg ar enwau lleoedd yn ein gwlad yn barod. Ewch i fyny i Grwm Rhondda Fach, chwi ddeuwch am draws bastardd-eiriau Seisnig yn enwau lleoedd yn barhaus. Dyna Pontygwaith, enw Cymreig per ei sain, a hollol ddealladwy o ran ystyr, yn cael ei droi o'r naill du gyda diystyr- wch, a rhyw ffyliaid yn bedyddio y lie yn Wattstown. Mewn difrif, pwy ydyw Watts? Pa fodd y daeth i berchenogi tref? Pa hawl sydd ganddo i roddi ei enw diystyr ar un o'r manau mwyaf Cymreig o fewn y Dywysogaeth'? Gall- em feddwl ei fod yn un o'r cwmiii sydd yn cloddio i lawr yn y gymydogaeth am 16, a'i fod yn bwriadu gwneud ffortiwn allan o goluddion y ddaear ond nid yw hyn yn rhoddi hawl iddo i alltudio o'r lie yr hen enw peraidd ei swn a llawn o adgofion, ac i enwi y darn hwn o'r byd ar ei enw ei hun. Na, choeliwn i fawr. Beth a ddywedasid pe buasai y diweddar Syr John Guest yn ceisio dileu yr enw Dowlais, gan alw y lie ar ol ei enw ei hun yn Guest-town! Neu pe bai y Crawshays yn ceisio newid Mertbyr Tydfil yn Crawshay-town. Yn mhellach i fyny yn Nghwm Rhondda Fach cbwi a gewch Tylorstown, ac yna yr hen Blaenllechau wedi cael ei fed- yddio yn Fern dale Y mae yn ddigon i beri i'r hen Gymry gonest fu yn am- aethu y ddaear yn y cymydogaethau hyn ganoedd o flynyddoedd yn ol, godi o'u beddau, ac aflonyddu ar y creaduriaid siolwag, balch, sydd yn cyflawni y fath ddihyrweh. Croeser lieibio i eglwys vVyno, i'r CWlll sydd yr ochr arall i'r mynydd, a deuir o hyd i res o enwau Seisnig newydd spon, nid amgen Clivetown, Robertstown, &c., -pob peth yn town pe na bai ond cyn- ulliad o haner cant o dai gweithwyr. Yr ydym mewn blys i ddweyd, Ijlan- wyno a adwaenom,-—y mae i ni adgofion o'r fath felusaf yn nglyn ag ef; Ynysy- bwl sydd gyfarwydd i ni,ond beth ydyw Clivetown a Robertstown '?' Ie, pwy all ddweyd pa hawl sydd gan yr estron- eiriau hyn i anurddo ein Gwalia lioff a'u swn ? Ond yn ddiweddarach fyth, y mae dau le gwir Gymreig wedi eu hys- beilio o'u henwau, ac y mae y ddau yn ardal Pontypridd. Un ydyw Cilfynydd. 1 Dyma lond ceg o air, yn llawn o fiwsig, ac yn desgrifio safle anianyddol y lie yn hollol. Nid rhaid holi am ei darddiad na'i wreiddyn—y mae yr enw yn esbon- io ei hun yn hollol ddidrafferth. Ond ysywacth, dyma rai o deulu Hengist, neu eiddo Die Shon Dafydd—nis gwydd- om yn iawn pa un—yn taflu Cilfynydd gyda dirmyg dros y drws, gan enwi y lie yn Albiontown, neu rywbeth o'r fath. A dyma yr enw raid fod ar y llythyrau, oblegyd felly y cofrestrwyd y swyddfa yn Llundain. Y llall ydyw Pwllgwaun. Y mae yr enw hwn eto yn un gwir Gymreig, ac yn beraidd ei swn yn nghlust pob Cymro ac yn ychwanegol, I I e7l y mae yn enw llawn o synwyr. Ond troediwyd hwn ymaith yn ddiseremoni, a rhaid galw y lie o hyn allan yn New- town, os gwelwch chwi yn dda. Yr ydym yn teimlo ein gwaed Cymreig yn cynhyrfu wrth ysgrifenu, ac nid ydym yn sicr na weinyddem gosbedigaeth lem ar y newidwyr enwau yma pe bai hyny yn ein gallu. Yr ydym wedi bod yn ceisio cael allan pwy sydd yn gyfrifol am y barbareidd- dra hwn, ond nid ydym wedi llwyddo i sicrwydd. Dywed rhai mai perchenog- ion y glofeydd; bwria ereill y bai ar bostfeistr Pontypridd, ac ereill eto a gyhuddant y man bostfeistri sydd yn y cymydogaethau. Pwy bynag sydd yn euog, y mae yn dangos ei bun yn fach o ran enaid, ac yn anwiadgarol o ran syn- iadau. Ond y mae yn dda genym ddeall fod y wlad yn dechreu cynhyrfu, ac yn penderfynu na oddefir y fath hal- ogedigaeth yn hwy. Yn nghymydog- aeth Pontypridd, llawnodir deiseb o blaid taflu yr enwau newyddion fel Jonah i'r mor, a dwyn yn ol yr hen enwau Cilfynydd a Phwllgwaun. Hyd- erwn yr unir yn y ddeiseb gan wreng a boneddig, ac y gwna ardaloedd ereill fabwysiadu eynllun cyffelyb, oblegyd y mae y newidiad enwau yma yn sarhad cyffredinol, yn hergwd i'r Gymraeg fel iaith, ac i'r Cymro fel deiliad o gym- deithas. Pa le y mae y Cymrodorion tua Chaerdydd, Casnewydd, ac Aber- tawe ? Dylent ar bob cyfrif brotestio yn erbyn newid hen enwau Cymreig; os na chodant eu llef yn erbyn y traha yma nid oes ganddynt un rheswm dros eu bodolaeth. a byddant yn dangos eu hunain yn Gymrodorion mewn enw yn unig. Ddarllenwyr anwyl, yr ydym yn eich tynghedu i ymuno yn y symudiad er adfer ein hen enwau seinber, ac i beidio gorphwys nes y byddo }rr enwau Seisnig wedi eu hysgubo ymaith.
Y GYNADLEDD RYDDFRYDIG YN…
Y GYNADLEDD RYDDFRYDIG YN PEMBROKE DOCK. Y mae yn amlwg fod Undeb Rhydd- frydig Deheudir Cftnru yn meddwl gwaith; teimla yr arweinwyr nad amser ydyw y presenol i orphwys ar y rhwyf- au, ac i oddef i'r cwch gael ei gludo yn ol ewyllys y gwynt a'r tonau. Dangos- ant eu bod 0 ddifrif; y maent yn amlwg yn fyw i angenion yr amseroedd. Gall- wn ddioich i'r TJndebwyr papyr am un peth, y maent wedi cymeryd o'r rheng- oedd Rhyddfrydol y creaduriaid llesg, eiddil, oeddynt yn gorwedd fel hunllef ar y blaid, ac nas gellid eu symud yn mlaen mwy na mynydd 0 blwm. Nid oes neb wedi ein gadael ond y dall, a'r cloff, a'r anafus. Ac y mae y blaid yn bresenol yn llawn yni, yn fyw am waith, ac yn llosgi gan awydd ymladd a'r gelyn. Gellir gweled y llanw yn codi yn uwch o gynadledd i gynadledd,a chredwn mai y cyfarfodydd diweddaf yn Pembroke Dock oeddynt y mwyaf gwresog, a'r mwyaf llawn o benderfyniad di-ildio, o'r lioll gynadleddau. Ond cymeryd i ystyriaeth luosog- rwydd y cynulliadau, parchusrwydd a I dylanwad y bobl a'u gwnelent i fyny, y brwdfrydedd tanllyd a lanwai bob mynwes, a'r sicrwydd buddugoliaeth a < deimlid fel arian byw yn treiddio trwy bob araeth, rhaid hyd yn nod i'n gelyn- ] ion addef fod y gynhadledd yn llwydd- iant diamheuol. Ail fabwysiadwyd yr hen brogram Rhyddfrydig. Ac yr ydym ni yn foddlawn i hwn heb ychwanegu dim ato, 11a thynu dim oddiwrtho. Dyma fo, — Dadsefydliad a Dadwaddoliad, Mesur Rhyddfrydig o Addysg Ganol- raddol, Un dyn un bleidlais, Diwygiad trwyadl yn neddfau y tir, ac amryw 0 bynciau o gyffelyb natur. Dyma y planciau a wnant i fyny y platform, Rhyddfrydig fel eu hail gadarnhawyd yn Pembroke Dock. A gadawer i ni grynhoi ein holl nerth ar y rhai hyn. Y mae perygl i ni ymwasgaru yn ormodol, a cheisio cyraedd pob peth ar unwaith, a thrwy hyny fethu cyraedd dim. Cyn ceisio gwthio rhagor o blanciau i mewn i'r platform, bydded i ni sicrhau y planc- iau sydd ynddo yn barod; bydd yn ddigon cynar i ni chwilio am faterion newyddion ar ol sicrhau yr hen. Tra yr ymgynullai y Rhyddfrydwyr OY yn Pembroke Dock, clywid swil morth- wyl yr arwerthwr yn nghymydogaeth Whitland, yn gwerthu eiddo y ffermwyr nad oeddynt wedi talu y degwm. Caf- odd dirprwyaeth o'r gynadledd gyfle i fod yn bresenol mewn un o'r arwerth- iadau. A chwedi i'r arwerthwr orphen ei orchwyl, a tharo i ffwrdd das dda o wair er cynal un o otynwyr yr apostol- ion sydd yn preswylio yn y gymydog- aeth, trowyd yr auction yn gyfarfod dad- gysylltiad. A chyfarfod ardderchog a n gafwyd. Gellid meddwl fod yr arwerth- iad wedi bod yn foddion i gynyrchu hwyl; yr oedd myn'd ar yr areithiau. Braidd nad oedd hyawdledd y siaradwyr yn fwy byw a ffres nag arfer. Arhwng yr engraifft o draha Eglwysyddol a gaf- wyd yn yr arwerthiant, a dylanwad ar- eithiau y ddirprwyaeth, janadawodd y dorf anferth a'r awydd am ddadgysyllt- iad yn curo yn gryf yn mhob mynwes. Po amlaf y ceir arwerthiadau am ddeg- wm, cyflymaf oil y daw yr Eglwys i lawr fel Sefydliad Gwladol.