Y Gwladgarwr

BARDDONIAETH A BEIRDD. RHIF xv. Y mae y darllenydd yn deall, erbyn hyn, fod brwdfrydedd yn nodweddiadol o feddwl y tri gymharwyd ac y triniwyd yn eu cylch yn ein llith diweddaf. Ond nid yw y brwd- frydedd hwn, fel yr ydym wedi awgrymu yn barod, ond tonogiad neu gyffroad gynyrchir gan ryw achos. Y mae rhywbeth yn natur enaid y bardd sydd yn myned dan fwy o gyfFro yn mhresenoldeb sylweddau na'r cyffredin. Y mae, yn ngwyneb natur a'i thrysorau, yn cael ei lanw a theimlad cy- nhyrfus sydd yn ei feddianu i'r fath raddau fel ag i'w orchfygu i arllwys ei feddyliau a'i deimladau allan mewn ymadroddion awgrym- ir gan y cynhwrf, ac nid gan eiriaduron odl- yddol a chynghaneddiadol. Y mae yr ym- adrodd, megys yr oedd gwyneb Moses, yn dwyn gogoniant a dysgleirdeb am lwg arnynt; y mae y darllenydd yn canfod o ba le y maent, ac fod adlevvyrchiad y gogoniant ei hun arnynt. Y mae yr ymadroddion fel pe baent wedi teithio drwy ugoniant y meddwl, ac wedi cyfranogi yn doreithiog ohono. Y mae yn rhaid bedyddio pob gair yn ngwawl y meddwl cyn y gellir dweyd ei fod yn ysbryd- oledig ac y mae yn rhaid iddo i gludo yn ffyddlon y meddwl ei hun, aed y gynghanedd lie yr elo. Cyn traethu ar y rhywbeth sydd yn cy- nhyrfu yn meddwl y bardd, awn yn mlaen i sylwi ar un gwirionedd mawr sydd yn nglyn a brwdfrydedd. Sylwasul11 o'r blaen mai teimlad cynhyrfus yw brwdfrydedd. Y mae rhywbeth mewn brwdfrydedd naturiol a boddhaol i oleuo y meddwl, a gwneyd ei ganfyddiaeth yn burach, mynylach, a chraff- usach. Er hyn, carem gael gan y darllenydd i ymryddhau oddiwrth bob gradd o ben- boethni, oblegyd y mae y graddau lleiaf ohono yn tywyllu ac ebargofi. Yr hyn olygwn ni wrth frwdfrydedd yw gwawriad y meddwl, yn nghyd a bywiogrwydd sylweddol o fewn y galon. Y mae yr enaid, wrth gyfodi i angerddolrwydd, yn goleuo i fyny, yr hyn ellir deimlo pan y cyneuir ef gan ddyddor- deb mwy na'r cyffredin. Hynyna olygir pan y dywedir fod dyn "mewn hwyl." Y mae yn ffaith hysbys i'r sylwgar fod hwylusdod ysbryd yn oleuni i'r meddwl; ac yn union y syrth yr hwyl i'r oerllyd (frigidum), diflana dyddordeb, ac a yr enaid yn ddiegni, ac felly yn ansylwgar. Graddau o frwdfrydedd yw dyddordeb dyddordeb feithrina astud- rwydd astudrwydd gyffroa ddeall, a deall wel. Y mae y deall, fel ei berchen, yn agored i hun a dihunedd, a dyddordeb (sef brwdfrydedd) sydd yn ei gadw yn effro. Pe y gwnaem gymharu y deall a rhywbeth anianol, ag ager y gwnaem. Gwyr pawb fod yr ager o dan ddigonedd o wres (intense heat) yn dryloew; i'r graddau yr oera, cyll hyny. Rhywbeth yn debyg yw y meddwl; pan yn oer, cyll ei yni, ac felly ei sylwgarwch; a phan yn frwd, enilla nerth, a chenfydd yn graffus. Cynhyrfir pob proffwyd i ganfod gwirioneddau. Tebyg, yn ol deddf y meddwl dynol, nad oes eisieu ond angerddoli yr enaid i ganfod pethau anweledig i'r oeraidd. Y mae yn hysbys fod y meddyliau mwyaf yn llawn o frwdfrydedd y soniwn am dano. Felly, yr ydym ni yn dal fod y teimlad cyffroua sydd yn nghalon y bardd yn hanfod- ol i'w lwyddiant fel darganfyddwr natur a'i mynegydd. Yr intensity meddwl hwn sydd yn goleuo ei holl enaid i ganfod trysorau nas canfyddir gan y lluaws. Lie y byddo y cynhwrf hwn, sicrheir syniadau a meddyliau clir, a theimladau eang. Priodola Shakes- peare oleuni y meddwl barddonol i'r brwd- frydedd y traethwn arno, a hyny, yn ol ein barn ni, yn gywir :— Such seething brains, Such shaping fantasies, that apprehend More than cool reason can comprehend. Y mae yr angerddolrwydd teimlad sydd yn y bardd hwn nid yn unig yn fywyd yn y meddyliau lefarir ganddo, ond yn oleuni ynddo i ganfod dirgeledigaethau. I'r gradd- au y byddo yr hwyl yma yn marweiddio ac oeri, bydd y meddwl yn ymdywyllu, a'i gan- fyddiaeth yn aneglur a bydd gweledigaeth- au yn lledrithio o'i flaen wedi colli eu maintioli a'u ffurfiau gwirioneddol, gan ym- ddangos megys monstra. Oherwydd hynyma y mae brwdfrydedd teimlad (awen) yn han- fodol i fardd, yn brif amlygiad y ddawn o farddoni, a'r unig wreiddiol, naturiol, a chyfreithlon gymhwysder i'w wirioneddol urddo yn gyflawn a galluog ddeonglydd a phroffwyd natur. Y mae y bardd, fel proff- wyd, yn traethu gwirioneddau "megys y cynhyrfir ef." Y mae natur enaid y bardd mor dyner fel y mae ffurfiau ac ymddangos- iadau allanol yn gyfaddas i'w gynhyrfu a'i gyneu&'r enthoudasmos crybwylledig,. ac yn y goleuni gynyrchir ganddo y canfyddir ac y teimlir yr airy nothings sydd yn annealladwy i'r anmrwd a'r oeraidd. I'r bardd yn unig y medr ffurfiau gweledig fod yn fynegyddion meddyliau tu hwnt; ac arwydd sicr o'r an- farddonol yw aros a glynu wrth y desgrifiad arwynebol heb ganfod y gogoniant y tu cefn. Un ffaith arall o bwys mawr i'w deall yn n»l^n a brwdfrydedd barddonol yw ei fod yn dfleu y ffurf cyn y medr ganfod yr hyn awgrymir ganddi. Y mae y meddwl yn brysio megys y tu draw i'r ff'urf, er cymdeith- asu ac ymhyfrydu yn y dysgleirdeb sydd y tu hwnt iddi. Who hears the falling of the forest leaf? Or who takes note of ev. cy flower that dies ? Dyna'r ffurfiau ond i ba le y mae calon y bardd yn brysio ? More hearts are breaking in this world of ours Than one would say. Ac yna, a yn mlaen gan ymsuddo i gydym- deimlad dwfn a dyoddefiadau nad ystyrir mo honynt gan lygad annosturiol y lluaws, a chyneuir ei deimladau pan yr ystyria gynifer o galonau Do grow in silence, and in silerc) polish Y mae y bardd yn sylwi ar y ddeilen a'r blodeuyn fel ffurfiau ond ebargofir hwy yn fuan, a daw yr enaid yn gafaelu yn eneidiau ei gyd-ddynion a thosturi annhraethol. Pa nifer sydd o feddyliau yn gweled syrthiad deilen a gwywiad blodeuyn heb feddwl am ganoedd o'u cyd ddynion sydd yn gwywo o'u cylch, na theimlo o'u plegyd ? Pa faint .Y ganfyddai Wordsworth mewn blodeuyn aw- grymiadol i'w feddwl barddonol ef, dychym- yged y darllenydd :— To me, the meanest flower that blows can give Thoughts that do often lie too deep for tears INDEX.

Y CI PONTO. T&n:—" Toriad y Dydd." Y mae 5s. o wobr yn gynygiedig am ganu y gan ganlynol, mewn cystadleuaeth gynelir yn y Cynon Castle, Aberdar, nos Lun, Ebrill 29ain. Nid oes cisieu danfon yr enwau i mewn yn mlaenllaw Ar foreu aeth boneddwr 0 urddas ac o fri, Yn drist ei fron, at lan y don, Er boddi ei ffyddlon gi. 'Nol cyrhaedd glan yr afon, I'r cwch aeth ef a'i gi, Gan ddweyd, a'r dagrau ar ei rudd, Rhaid i'm dy foddi di; Ti fuost i mi'n gyfaill Am lawer blwyddyn faith, Ond weithian rhaid i'm ddweyd ffarwel, A'th ro'i mewn gwely llaith Y ci oedd fel yn siarad Mewn geiriau dengar 'nol, Gan siglo'i gynffon gref mor lion, A neidio idd ei gol. 'Nol cyrhaedd draw i'r pellder, Ymafiodd yn ei gi, A'i daflu wnaeth, blin iddo'r gwaith, I wely llaith y lli Y maflodd yn y rwyfau, Er tynu tua'r lan, Ond Ponto, fel arferol gawr, A'i daliodd yn y fan, A neidiodd fel yr ewig I'r cwch, er grym y lli, A'i feistr dd'wedai yr ail waith,— Mae'n rhaid dy foddi di Ymafiodd ynddo'n wrol, Er fod ei freichiau'n wan, Gan ddweyd Fy anwyl, anwyl gi, Marwolaeth yw dy ran." Ac yna, ail ymafiodd Er tynu tua'r tir, Ond Ponto, eto,'n eithaf dewr, A'i daliodd cyn b'o hir Ac yna'r gwr gyfodai Yn union ar ei dra'd, Gan godi'r rhwyf er taro'i gi Mewn eithaf Hid a brad Wrth godi'r rhwyf i fyny Er taro'i anwyl gi, Y cwch a drodd, mewn erchyll fodd, A'i guddio yn y lli. Pan welodd Ponto'i feistr, Mai boddi oedd ei ran, Ymaflyd ynddo'n dirion wnaeth, A diogel daeth i'r lan. 'Nol bod mewn ymdrech caled, Yn ymyl angeu du, Y gwr ofynai, er yn wan, P'le mae fy anwyl gi; 0 Ponto,'r cyfaill ffyddlon, 'Rwyt fwy o werth na'r byd, Cai'm 'stafell oreu i dy ran, A man-bly' fydd dy gryd Ac hefyd bob anrhydedd Cyhyd y byddi byw, Ac yn ddibrinder wir fwynhau O'r moethau goreu'u rhyw A phan y byddi farw, Cai'th gladdu gyda pharch, Rho'th enw mewn llyth'renau aur Yn addurn ar dy arch." Aberdar. ISAAC THOMAS.

COED-DUON. Yn ystod y gauaf a aeth heibio, cynaliwyd darlleniadau ceiniog yn y lie uchod bob pythefnos, er mwyn cynorthwyo y reading- room sydd wedi ei sefydlu yn y lie oddiar dechreu y flwyddyn bresenol. Nos Fawrth, Ebrill 9fed, cynaliwyd cyngherdd o radd uchel yn y Drill Hall, pryd y gwasanaethwyd gan rai o brif gerddorion y genedl, sef Mr. J. D. Thomas, Coed-duon; Eos Morlais, Llew Tawe, Llew Gwent, Mr. W. H. Richards (Tredegar), a'r telynwr enwog, Mr. John Bryant. Yr oedd y cantorion yn eu llawn wyliau, yn enwedig yr Eos a'r Llew o Gwm Tawe. Ofer yw dweyd dim am yr Eos am ei fod yn adnabyddus i bawb, a digon yw dweyd am Llew Tawe ei fod yn un o'r bar,itones goreu yn Nghymru, os nad y goreu. Gobeithio cawn ei glywed yn fuan eto. Am Llew Gwent, y mae ef yn hen favourite. Yr oedd Mrs. Thomas, fel arfer, yn canu yn rhagoiol. Cyfeillwyd ar y ber- doneg gan Miss Jane M. Jones, Rock House, yr hon sydd yn barod bob amser i roddi ei gwasanaeth at bob achos. da a chwareuwyd hefyd amryw solos gan Miss Rosson, Aber- gavenny. Yr oedd y neuadd yn orlawn o wrandawyr astud, y rhai a ddangosent y gymeradwyaeth fwyaf i'r cantorion. Aeth pawb oddiyno wedi eu llwyr foddloni.- Yn oedd yno.

LLUNDAIN. Nos Fercher, y lOfed cyfisol, cynaliodd brodyr Kingsland Road eu cyfarfod cystad- leuol yn Nghapel South Place, Finsbury. Yr oeddy tywydd yn hynod wlyb, a bu hyny yn achos i gadw lluaws o bobl rhag bod yn bresenol. Yr oedd yn flin iawn genym weled cyn lleied yn bresenol gan fod cynyrch y cyfarfod yn myned at achos crefyddol Kings- land Road. Hyderwn na fu y brodyr ar eu coiled. Blin genym hefyd orfod dweyd mai aflwyddianus iawn fu y cyfarfod gyda golwg ar gystadleuaeth. Ychydig o gystadleuwyr ddaeth i'r maes, ac yr oedd yr ychydig hyny yn druenus o dtawd oddigerth un neu ddau. Ataliwyd y rhan fwyaf o'r gwobrwyon o ddiffyg teilyngdod. Prif destyn y cyfarfod oedd Marwnad i'r diweddar Mr. John Griffiths (Gohebydd). Yr oedd y wobr yn 5 gini. Daeth naw cyfansoddiad i law y beirniaid, a dyfarnwyd y wobr i Iolo Trefaldwyn. Datganodd Llew Llwyfo a Mr. D. Jenkins, Mus. Bac., yn ystod y cyfarfod. Y beirniaid oeddynt Llew Llwyfo, y Parchn. R. Williams (Hwfa Mon), R". Jones, Rother- hithe R. L. Thomas, Borough; J. Morris, Pontygof a Mr. G. Griffiths. Llywyddwyd gan Mr. Stephen Evans, arweiniwyd gan Llew Llwyfo, a chyfeilliwyd gan 'Mr. R. S. Hugbes.

LLITH O'R ALLTWEN. Cofion lawer at y ceirw deudroed, un ac oil. Byddwch wych ar feusydd bywyd, a phan y'ch erlidier gan gwn y glap a brad- gynffonwyr dichellgar a chelwyddog, efallai, gwasanaethed eich athrylith i chwi y pryd hwnw i ffoi ac ymguddio mewn diogelwch rhwng copaiiu creigiau y gwirionedd a chyf- iawnder, acyn ogofeyddanoddfaiiudarparedig eich cynaliwr. Clywais fod cwn y glap ar eu heithaf yn hela'r Carw Bach, a'u bod yn aeddgar i'w ryfeddu am gael mangre ei breswyl allan (wn i ddim a ddarfu iddynt fod yn Swyddfa'r GWIADGARWK ai peidio) ond aeth yr helfa'n ffrolach, ac maent wedi rhoi i fyny am y gelf o ddewina Dyn helpo'r euog tybiedig, canys pwy fydd. MASNACH.-Sicr yw fod masnach y claps yn fwy by w log a marchnadaidd na masnach y glo yma, a bod celwyddau yn cario llawer gwell pris na'r gwirionedd yn yr Exchange ANRHYDDEDD I'R GWLADGARWR."—Mae y ddau rifyn olaf o'r GWLADGARWR wedi cael yr uchel anrhydedd o visito tfr gqruwchwyl- wyr doeth a phalasdai mawrion y cymydog- aethau, a hyny am fod llith y Carw Bach ar y naill ac yn bygwth bod ar y Hall. Os dal ati ychydig bach bydd rhaid dyblu ei nifer yn y cymydogaethau yma, a'i anfon yma by mid-day train bob dydd Mercher, ac nid dydd Iau. Dyna beth yw cael gohebydd mawr mewn lie a gwaith mawr ynd Jo, Mr. Gol., er fod rhai yn dweyd yri ddystaw bach mai nid mawredd y gohebydd, na grandness ei lithiau ychwaith, yw ei fod yn cael gymaint o sylw, eithr am ei fod yn siarad am ryddid ac iawnderau y gweithwyr tanddaearol, ac yn bygwth dynoethi ychydig ar dwyll ac annghyfiawnder rhai, a thyna'r cwbl. Wedi i mi ysgrifenu o'r blaen, cefais allan fod tebygolrwydd y ca gweithwyr Cwmnant- llwyd ddram o godiad. Dda iawn, onide, fechgyn ? Gwnewch yn fawr o'ch chance, bydd yn fendith i chwi, ac i'ch plant, a phlant eich plant ar eich ol, cael llanw chwe' tunell yn lie pump am dri a grot; er dim na ollyngweh y fraint o'ch gafael Ond, feallai, mai nid ffol fyddai myfyrio ychydig ar y pwnc yn gyntaf, rhag ofn mai cam ffol fydd hi wedi'r cwbl. Rhaid i mi adael gwaith a gweithwyr Cwmnantllwyd y llith hwn, gan addaw talu ymweliad buan a bywiog a hwy a gofaled y nobs am dani, o'rmeistri mawrion haidiers hyd at meistr mawr y meistri, ym- barotowch i faes y gwirionedd ac i oleuni haul a llygad cyfiawnder. TRACHWANT. — Pe buaswn yn alluog i 11 draethu ar destyn, byddwn yn sicr o gynyg yx uchod, oblegyd yr wyf wedi cael llonaid tram o adnoddau i'r perwyl yn Mhwll y Primrose er nad wyf yn abl eu cymhlethu ar hyn o bryd, gallai y deuaf, gan hyny gwyliwch. Joum, tro yn ol, yn talu ymweliad a phwll' Bryncoch, gweithiais fy hun i blith y chwiff- wyr oedd yn y station gerllaw gwaelod y pwll, a chefais lon'd pendrolfen o nwyddau teilwng o'r farchnad ohebyddol gan hyny, chwiff y glowyr fydd fy nhestyn y waith nesaf. Nid wyf yn dweyd y waith hon pa un o'r gweithfeydd a nodais ddaw allan yn gyntaf, ond sicr yw y deuant allan oil yn eu tro hyd hyny byddwch wych. Y mae tri neu bed war hen fiothach yn byw, neu yn hytrach yn poeni, yn y gymy- dogaeth yma ag y byddai yn dda iddynt beidio tadogi awduraeth gwahanol lithiau gohebyddion y lie i wahanol bersonau, gan ddweyd eu bod yn adwaen eu lleforydd yn eithaf da, neu wedi cael nodyn cyfrinachol o'r swyddfa yn nodi eu henwau, &c., rhag ofn i'r Punch gael gafael ynddynt, a gwneyd ychydig o spree ohonynt. Ni fuaswn yn cyffwrdd a hwynt fy hun oni buasai i mi glywed ceg un ohonynt yn traethu celwydd. Aeth y fasnach lo, haiarn, alcan, &c., yn annghof glan gloew arnaf. Gwael yw y goreu ohonynt, os ydyw y meistri i'w cymeryd i "Y ma^r -irtvat* 3""0;; -5 nwrtrw -a&& 3c. i 6e. y blwch yn llai na'r cost price. Nid oes yma ddim haiarn yn cael ei wneyd, ond y mae yma lawer o brynu arno, a cholled i gyd sydd ynddo—y gwerthwyr yn colli 6c. y dunell wrth gwerthu, a'r prynwyr yn colli wrth brynu, druain. Y glo-talu 8e. y dunell am ei dori; 6c. o royalty hanlage, 3c. tvear-and-tear, 6c. cost y suddo, 3c. costiau ereill, 4e. Cael 5s. 3c. y dunell am dano, ac yn y diweddaf oil colli tua swllt y dunell wrth ei werthu Y mae hyn yn ddrwg iawn, onid yw 1 Ond eto y maent yn bwriadu treulio tua 60,000p. i chwilio am ragor o'r nwydd colledus hwn.-Y Carw Bach.

ABERDAR. I Y WELSH REPRESENTATIVE CHOIR.—Y mae y cor hwn yn brysur gyda'r gwaith o ddysgu Blodwen a Jerusalem, o waith Dr. Parry, ar gyfer eu perftormio yn Mhrifysgol Caer- grawnt, ac yn Llundain, a rhai o drefydd y Deheudir yr haf dyfodol. Ar ei ffordd i Eisteddfod Castellnedd, galwodd y Doctor yn Aberdar, a bu yn arwain y cor drwy y darnau nos Iau. Dychwelodd dydd Sadwrn yma, a chafwyd practices nos Sadwrn a dydd Sul drachefn. Yr oedd Dr Parry yn arwain gyda'i fedr arferol, ac yr oedd yn foddlondeb mawr i weled y fath ddealltwr- iaeth drylwyr rhwng y cor a'r arweinydd y noson gyntaf. Amlygodd y Doctor ei hun yn eithaf boddhaol gyda'r cynydd y mae y cor wedi ei wneyd, ac anogodd weithgarweh cyffelyb o 4iyn i adeg y cyngherddau. Er fod y mudiad yn un a gostia arian mawr i Dr. Parry y mae yn benderfynol o'i gario allan; ac hyderwn i derbynia y fath gefn- ogaeth oddiwrth ei gydwladwyr fel na fydd iddo golledu ei hun yn arianol. CYLCHWYL BETHANIA.—Dyddiau Gwener y Groglith a Sul y Pasc, cynaliwyd cyfar- fodydd blynyddol achos Bethania (T.C.). Dechreuodd y cyfarfodydd y nos Iau blaen- orol am saith a chynaliwyd hwynt drachefn am 10, 2, a 6, dydd Gwener cafwyd tair oedfa y Saboth hefyd. Gweinyddwyd gan y Parchn. E. Williams, Morfa Nefyn E. Jones, Caernarfon a J. Hughes, M.A., Dowlais. Cafwyd pregethau grymus, cynull- iadau lluosog, a chasgliadau da iawn, ac ystyried amgylchiadau isel masnach vn y lie.— D. W.

JOHN HEATH'S EXTRA. STRONG STEEL PENS, with oblique, tamed up, and rounded points, Golden Coated, bronzed and carbonized. Suit all hands, all styles, all ages, and all kinds of work. Over 200 patterns. Sold by Stationers everywhere, in Gd., Is., and gross boxes. The public aie respectfully requested to BEWAUE OF WORTHLESS IMITATIONS, and to see that they really get John Heath's Pens. Should any difficulty arise, an assorted sample box will be sent per post on receipt of 7 or 13 stamps. Address: John Heath, 70, George Street, Birmingham. 1775.

LLANDEBIE. YSGOLDY CWMCOCH.—Cynaliwyd eistedd- fod yn y lie uchod dydd Sadwrn, Ebrill 6ed, o dan lywyddiaeth y Parch. D. Hughes, Gorslas. Clorianwyd y cantorion gan Mr. R. Matthews, Llandebie a'r beirdd a'r adroddwyr gan y Parch. D. Davies, o'r un lie. Wedi cael anerchiad gan y llywydd, awd yn mlaen 4 gwaith y dydd yn y drefn -ganlynol :-Canu yr unawd Mair Magda- len (Sum y Jiwbili) goreu, Mr. W. Wil- liams, Penygroes. Adrodd emyn 264 o lyfr Stephens a Jones goreu, Mr. W. Williams, Penygroes. Canu y solo bass o Deyrnas- oedd y Ddaear (J. A. Lloyd) rhanwyd y wobr rhwng Mr. Thomas Lewis, Gilfach, a Mr. Henry Elias, Blaina. Beirniadaeth ar y penillion goreu i Lyn Siloam;" goreu, Mr. D. Thomas, Llanedi. Canu, "Paid a'm gadael (Sim y Jiwbili); goreu, cor plant Cwmcoch. Canu y solo" RhosYI1 Saron" (Telyn Aur); rhanwyd y wobr rhwng Miss J. Morgan, Hendre, a Miss M. Jones, Cross Hands. Adrodd y Salm 1. goreu, Miss Mary Anne Jenkins, Pentwyn. Canu y quartett, Y Gan Newydd," o'r Cerddor; goreu, Mr. D. Bevan, Pantyblodau, a'i gyfeillion. Beirniadaeth y traethawd ar y Coedydd a sonir am danynt yn y Beibl;" goreu, Mr. D. Penygroes. Canu y doll "Eventide" (Stephen a Jones) rhanwyd y wobr rhwng cor Cwmcoch a chor Penygroes. Canu y solo tenor o'r anthem Yna y dywedi" (Owain Alaw); goreu, Mr. R. James, Cross Hands. Canu y triawd o'r anthem "Mor hawddgar yw dy bebyll" (Parry) goreu, Mr. T. Lewis a'i gyfeillion. Canu, "Dos, cuddia dy ofid" (Swn Jiwbili) goreu, Mr. W. Williams, Penygroes. Canu dernyn a roddwyd ar y pryd goreu, Mr. D. Bevan a'i gyfeillion. Yn nesaf oedd brif ddernyn y dydd, sef canu "I ti, Arglwydd" (Owain Alaw). Daeth dau gor i'r ymgyrch, sef cor Cwmcoch, o dan arweiniad Mr. T. Rees, a chor Penygroes, dan arweiniad Mr. J. Jenkins rhanwyd y wobr rhyngddynt.- Ehedydd Glan Maries.

ABERTAWE. CYMANFA GERDDOROL Y TREFNYDDION. Cynelir cymanfaa o'r dosbarth hwn yn y Music Hall, Abertawe, dydd Llun, Mai 13eg. Llywydd, Parch. D. Saunders. Arweinydd- ion Mri. toilas Evans, Abertawe John Watkins, Treforis; a John Thomas, Llan- samlet. Y mae 25 o gapelau yn y dosbarth, ac y mae y dosbarth mawr hwn wedi ei ranu yn bump dosbarth, y rhai a gynaliant re- hearsals yn y gwahanol gapelau. Y mae y dosbarth isaf, sef Trinity, Cruglas, Babell, Glandwr, a Hebron, dan arweiniad Mr. Silas Evans, ac y mae wedi cynal saith rehearsal. Dydd LIun, Ebrill 8fed, cynaliwyd rehearsal i r holl ddosbarth yn Treforis, y cyfarfodydd i ddechreu am dri ac am haner awr wedi Srffi^iojf SmiVdittyE rmfyii° £ ^nau, 3™ oedd fod rhy fach o sylw yn cael ei da^i ansawdd ac ysbryd y geiriau, ac yr oedd y ansawdd ac ysbryd y geiriau, ac yr oedd y manau tyner sydd ynddynt yn cael eu canu yn rhy gryf a difater. Hefyd, yr oedd y cantorion yn mhell iawn yn ol mewn dysgu y geiriau, a thrwy hyny yn methu talu y sylw dyladwy i'r arweinydd gobeithio y gwnawn ddiwygiad yn y pethau hyn. Y mae hefyd ryw gamddealltwriaeth yn y dosbarth hwn, yn enwedig yn y Trinity, yn nghylch pwy sydd i ganu, y maent wedi coleddu y syniad mai dim ond rhywbeth i'r bobl ieuaine yw y gymanfa hon i fod, o'r hyn lleiaf nid oes ond rhyw haner dwsin o bobl mewn oed, fel y dywedir, yn ymarfer a'r tonau ar gyfer y gymanfa. Wel, nid felly y dylai fod. Yr oedd rhagolygon ardderchog yn y rehearsal yn Treforis yr oedd y capel wedi ei orlenwi a chantorion, a'r rhai hyny yn canu yn dda. Y mae rhai o'r eglwysi dipyn ar ol, gobeithio y deuant allan yn fwy llnosog yn y dyfodol, yn gymaint nad oes dim amser i'w golli, gan fod adeg y gymanfa yn agoshau, ac y mae genym lawer o waith i'w wneyd eto cyn hyny. Gobeithio y bydd y gymanfa yn foddion i ymberffeithio y rhan bwysig hon o wasanaeth y cysegr, fel y gallom roddi mawl i Dduw o galonau pur a deallus. TV. S. M.

BRITON FERRY. TEMLYDDIAETH DDA.-Araf iawn y mae olwynion TemJyddiaeth yn troi yn y lIe hwn, pan y mae hen olwynion dinystriol y diod- ydd meddwl yn cyflymu yn aruthrol, y mae anfoesoldeb ac annuwioldeb yn codi yn uwch o hyd trwy y diodydd. Drwg genym weled nad yw y sefydliad yn cael y sylw y dylai gan grefyd.dwyr y lie hwn, y sefydliad yma wedi bod yn achos i ddwyn llawer at grefydd na ddelai byth oni bai ef. Nid oes genym ond erfyn ar y rhai sydd yn dal yn ffyddlawn a gweithgar i barhau felly. MASNACH. -Mae agwedd masnachol y lie hwn yn gystal ag y gellir erfyn, pan ystyriom farweidd-dra masnach yn ei holl gangenau trwy y wlad yn gyffredinol. Y mae yr holl weithfeydd yn gweithio yn gyson hyd yn hyn.—Pedro. Nos Iau, Ebrill lleg, cynaliwyd cyngherdd mawreddog yn Assembly Room y lie uchod gan Obeithlu Bethel. Cymerwyd y gadair gan y Parch. Llewelyn Llywelyn, yr hwn agorodd y cyfarfod trwy araeth wresog. Y mae Mr. Llywelyn yn un o'r dynion mwyaf gweithgar yn y gymydogaeth, llaw a chalon gyda'r gwaith, ac yn ddirwestwr o'i febyd mewn gair, efe ydyw cadfridog y fyddin Demlyddol ar lanau'r Nedd. Prif ddarn y cyfarfod oedd cantata Dr. Parry. Arweinydd y cyngherdd oedd Mr. Edward' James, Baglan, yr hwn a aeth drwy ei waith yn feistrolgar i'r pen. Cymerwyd rhan yn y cyngherdd gan Mri. D. Morris, S. JQnes, John John, S. Williams, William Williams (Baglan), William John, Leyshon Davies, Miss McCarthy, Miss Owens, Miss Evans,